Soạn bài Nói với con - Y Phương

Câu 2: Viết một đoạn văn cảm nhận về tình cảm gia đình trong bài thơ Nói với con

Bài viết tham khảo

Nếu dòng sữa ngọt ngào và lời ru của mẹ nuôi ta khôn lớn thì những lời dậy ân tình của cha giúp ta trưởng thành, rắn rỏi và mạnh mẽ hơn trên bước đường đời. Qua bài thơ Nói với con của Y Phương, người đọc nhận thấy tình cảm và mong ước của một người cha dành cho con, một thứ tình cảm nồng ấm và thiêng liêng, giản dị. Bài học lớn nhất cha dạy con là phải yêu quê hương, yêu lấy cội nguồn gốc rễ của mình và yêu lấy “người đồng mình”. Thời gian trôi qua, con trưởng thành và khôn lớn trong nhịp sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê hương. Không chỉ gợi cho con về nguồn sinh dưỡng, cha còn nói với con về những đức tính cao đẹp của "người đồng mình". Đó là lòng yêu lao động, hăng say lao động với cả tấm lòng. Đó là sức sống bền bỉ, mạnh mẽ, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ. Người cha còn nhắn nhủ đến con phải có nghĩa tình, thuỷ chung với quê hương, biết chấp nhận những khó khăn, vất vả để có thể “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/ Sống trong thung không chê thung nghèo đói”. Bài thơ nhắc nhở chúng ta về tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương, của dân tộc. Qua lời nói với con, ta phần nào hiểu rõ hơn, cảm nhận sâu sắc hơn những tình cảm của người cha dành cho con. Đó là những lời nhắn nhủ yêu thương của cha dành cho con, là bài học đầu đời để con khắc ghi về tình yêu với thiên nhiên và con người quê hương chan chứa nghĩa tình.

Bài viết tham khảo

Bài thơ Nói với con là một trong những bài thơ hay nhất của Y Phương, được sáng tác năm 1980. Mượn lời tâm sự với con, Y Phương đã để lại trong lòng người đọc nhiều cảm nhận sâu sắc về những đức tính tốt đẹp của “người đồng mình” – của con người quê hương miền núi. Mở đầu bài thơ, người cha đã gợi nhắc cho con về cội nguồn trong mỗi người, là gia đình và quê hương – nơi chôn rau cắt rốn, nơi nuôi dưỡng ta nên người. Đề rồi từ đó, người cha đã nói với con về “người đồng mình” với sự giản dị và tài hoa trong cuộc sống lao động nơi miền sơn cước

Cách gọi “người đồng mình” vừa gợi ra sự thân thiết, gần gũi vừa gợi ra nét độc đáo chỉ có ở quê hương. Trên mảnh đất thân thương, bức tranh lao động  hiện ra với những con người cần mẫn, tươi vui trong tiếng hát. Đôi bàn tay tài hoa, khéo léo, thoăn thoắt trong điệu “đan”, “cài”, “ken”.. để làm ra những dụng cụ lao động, những mái nhà vững chãi. Những đôi bàn tay lao động chân chất đã góp phần dựng xây quê hương ấm no, hạnh phúc. Dù không có dòng thơ nào nhắc đến họ trong dáng hình nhưng vẻ đẹp của người lao động được gợi ra từ những công việc hàng ngày, đầy tài hoa mà giản dị, đời thường.

Không chỉ có vẻ đẹp trong con người và tính cách, người đồng mình còn ngời sán bởi tấm lòng son sắt nghĩa tình, dù gian khổ vẫn một lòng thủy chung, gắn bó với quê hương. Nhà thơ thể hiện niềm tự hào về "người đồng mình" với sức mạnh, ý chí thật phóng khoáng, đoàn kết, gắn bó thiết tha của họ đối với nơi chôn rau cắt rốn của mình. Người đồng mình còn hiện lên là những con người chân chất nhưng luôn mạnh mẽ, có nghị lực sống kiên cường với ý thức dựng xây quê hương ngày càng ấm no, giàu mạnh

Thông qua những lời kể của cha như muốn tiếp thêm sức mạnh cho đứa con về tình yêu quê hương, niềm tự hào về những “người đồng mình” và ý chí vươn lên trong cuộc sống. Đó còn là niềm chứa chan hi vọng gửi gắm cho thế hệ mai sau về việc gìn giữ và phát huy những truyền thống dân tộc

Qua những lời thơ tâm tình của người cha dành cho con trong bài thơ, hình ảnh của quê hương, của “người đồng mình” hiện lên thật đáng quý biết bao. Đó là dòng suối mát lành nuôi dưỡng tâm hồn và nghị lực cho con. Bài thơ giúp thêm yêu, thêm trân trọng những con người đã không quản ngại hi sinh vất vả để quê hương hương, đất nước ngày một giàu mạnh hơn.

Câu 1: Bài thơ được chia thành hai đoạn:

  Đoạn 1 (từ đầu đến "Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời"): Con lớn lên trong tình yêu thương, sự nâng đỡ của cha mẹ, trong cuộc sống lao động của quê hương. 

  Đoạn 2 (phần còn lại): Lòng tự hào với sức sông mạnh mẽ, bền bĩ, với truyền thống tốt đẹp của quê hương và niềm mong ước con kế tục xứng đáng truyền thông ấy.

Với bố cục này, bài thơ đi từ tình cảm gia đình và mở rộng ra tình cảm quê hương, từ những kỉ niệm gần gũi, thiết tha mà nâng lên thành lẽ sống.

II. Soạn bài siêu ngắn: Nói với con

Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước cham tiếng cười

Từng bước đi, từng tiếng nói, tiếng cười của con đều được cha mẹ chăm chút, mừng vui đón nhận. Đó là tình yêu thương, chở che, nâng đỡ mà cha mẹ dành cho con. Con còn được trưởng thành trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê hương. Đó là cuộc sống lao động cần cù và tươi vui của "người đồng mình", được nhà thơ gợi lên qua các hình ảnh đẹp: Đan lờ cùi nan hoa Vách nhà ken câu hát Các động từ “cài”,” ken” vừa miêu tả cụ thể, vừa nói lên được tình cảm gắn bó, quấn quýt của con người đối với quê hương.

Câu 3: Ngươi cha nói với con về những đức tính cao đẹp gì của người "đồng mình" để nhắc con:

  Dù cuộc sống có vất vả thì con hãy sống mạnh mẽ, khoáng đạt, bền bỉ gắn bó với quê hương 

  Người cha mong muốn con phải có nghĩa tình chung thuỷ với quê hương, biết chấp nhận và vượt qua gian nan, thử thách.

Câu 4: Tình cảm của người cha đối với con: 

  Yêu thương trìu mến, thiết tha và tin tưởng

  Đứa con bé bỏng chính là điểm tựa tinh thần, là nơi cho người cha

  Hết mực yêu thương con với một niềm tin rất lớn, rằng con sẽ bay cao, bay xa.

  Điều lớn lao nhất mà người cha truyền tới cho con:

  Lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ truyền thống tốt đẹp của quê hương

  Sự vững tin để con bước vào đời.

Câu 5: Cách diễn tả tinh cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ:

  Diễn đạt bằng một giọng điệu thiết tha, trìu mến qua các lời gọi mang ngữ điệu cảm thán: "Người đồng mình yêu lâm con ơi", "Người đồng mình thương lắm  con ơi" và những lời tâm linh, dặn dò: "Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn", Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con", "Nghe con",... 

  Nhiều hình ảnh cụ thể mà có sức khái quát cao, mộc mạc mà vẫn giàu chất thơ.

Luyện tập

  Tình cảm gia đình ấm cúng

  Ca ngợi truyền thống, niềm tự hào về quê hương, dân tộc mình

  Sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc đến tình cảm đẹp đẽ với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống

Nghệ thuật:

  Thể thơ tự do, các hình ảnh thơ đẹp, sử dụng các biện pháp tu từ quen thuộc

  Nhịp điệu lúc nhẹ nhàng bay bổng, khi khúc chiết rành rột, lúc mạnh mẽ âm vang

  Ngôn ngữ thơ cụ thể, hàm súc, nhiều ý nghĩa, hình ảnh thơ độc đáo sinh động mang đậm bản sắc thơ ca miền núi

Đặt mình vào vị trí người con, soạn 1 bài văn ngắn về cảm xúc, suy nghĩ của mình khi nghe lời cha nói với con.

      Cha kính mến!

      Những lời dặn dò của cha khiến con rất cảm động. Con rất ghi nhớ và biết ơn tình yêu mà cha mẹ và quê hương mình đã dành cho con. Cha mẹ đã dìu dắt, cổ vũ con từ những bước đi đầu đời. Còn quê hương đã hóa thân vào máu thịt, dáng hình để con có thể lớn khôn, cứng cáp như bây giờ.  

      Dẫu biết quê mình còn bao vất vả, người đồng mình lam lũ, khó nhọc nhưng đầy kiên cường, tự lập và tự tôn, gắn bó, sẻ chia cùng nhau.Con hứa sẽ tiếp nói truyền thống tốt đẹp ấy, luôn tự hào về mảnh đất nghèo khó mà kiên cường nơi con sinh ra. Dù có lớn khôn bao nhiêu, đi xa đến cỡ nào thì con mãi là người con của cha mẹ và quê hương mình. Con hứa sẽ sống xứng đáng với những gì con đã được nhận, con sẽ sống một cuộc đời “không nhỏ bé”

• Soạn bài: Nói với con (ngắn nhất)

Văn bản được chia làm 2 phần:

- Đoạn 1 (từ đầu đến câu "Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời"): Cái nôi đầu tiên ru vỗ cho con chính là tình yêu của cha mẹ và quê hương.

- Đoạn 2 (còn lại): lòng tự hào của người cha với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, và tinh thần tự trọng, kiên cường bất khuất của quê hương và mong ước con mình sẽ kế thừa những đức tính ấy

Như vậy, theo bố cục bài thơ, ta có thể thấy nhà thơ đã có sự mở rộng từ tình cảm gia đình đến tình cảm quê hương, từ lời tâm tình mà nâng lên lẽ sống, triết lý sống của một miền đất, một cộng đồng, từ tình cảm yêu thương, gắn bó đến tự hào, tự tôn.

• Hình ảnh người con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ được nhà thơ khắc họa qua những câu thơ sau:

                                      “Chân phải bước tới cha

                                       Chân trái bước tới mẹ

                                       Một bước chạm tiếng nói

                                       Hai bước tới tiếng cười”

- Bằng những hình ảnh cụ thể, giàu chất thơ cùng với nét độc đáo, chân thật trong cách tư duy và diễn đạt của người miền núi, bốn câu thơ mở ra bức tranh một gia đình ấm áp, đầy ắp tiếng cười”.

- Đọc bài thơ ta như tưởng tượng được hình ảnh một em bé đang chập chững tập đi, bi bô tập nói, được cha mẹ ở bên nâng đỡ, động viên, khuyến khích. Nhịp thơ 2/3, cấu trúc đối xứng, nhiều từ láy tạo âm điệu quấn quýt khiến từng câu, từng chữ đều toát lên niềm tự hào và hạnh phúc tràn đầy. Bao quanh con là tiếng nói cười, tiếng động viên khuyến khích của cha mẹ với đứa trẻ thơ. Mỗi bước con đi, mỗi tiếng con cười đều được cha mẹ đón nhận với tất cả niềm vui và tự hào. Trong tình thương ngập tràn ấy, con lớn khôn và trưởng thành từng ngày.

• Hình ảnh người con được lớn lên trong sự đùm bọc của quê hương

                                     “ Rừng cho hoa

                                       Con đường cho những tấm lòng”

- Y Phương đã chọn hình ảnh “hoa” để nói về cảnh quan của rừng, nói về món quà mà quê hương đã dành cho con. Hoa có thể là hoa thực – là những bông hóa núi rừng, những sản vật riêng có của quê hương đã nuôi con lớn lên từng ngày. “Hoa” ở đây còn có thể là những gì đẹp đẽ trong tâm hồn của con người quê hương đã góp phần hun đúc nên trái tim biết yêu thương và nhân cách sống cao đẹp ở con. Để mai này khi con khôn lớn tâm hồn ấy vẫn thật nhân hậu, nhân cách ấy vẫn thật sáng ngời bởi những bài t=học thuở bé thơ, bởi con được “con đường cho những tấm lòng”. 

- Điệp từ “cho” vang lên hai lần đầy ân nghĩa như một lời tri ân đến quê hương, con người nơi đây đã đem đến cho con những thứ cần để lớn, giành tặng cho con người những gì đẹp đẽ, tinh túy nhất.

Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp của "người đồng mình" như  lạc quan, coi nhẹ khó khăn, giàu tính tự tôn, sống giàu tính cảm và gắn bó với nơi mình sinh ra.

• Người đồng mình giàu ý chí, nghị lực, sống có ước mơ và khát vọng.

                                    “Người đồng mình thương lắm con ơi

                                     Cao đo nỗi buồn

                                     Xa nuôi chí lớn”

+ Ở đây nhà thơ không sử dụng từ “yêu” mà sử dụng từ “thương”. Người cha thương cho cái gập ghềnh cát sỏi của con đường quê, thương cho những vất vả nhọc nhằn trong cuộc sống con người nơi đây khi vừa phải khắc phục cái hiểm trở của thiên nhiên vừa xây dựng cuộc sống mới.

+ Bằng cách tư duy độc đáo của người miền núi, Y Phương lấy độ cao để đo nỗi buồn, lấy độ xa để thử thách ý chí và niềm tin ở con người.

+ Tính từ “cao”, “xa”  được lồng ghép trong mạch thơ tăng tiến giúp nhà thơ khắc họa sự tăng tiến giữa khó khăn, thử thách và ý chí con người.

=> Có thể nói, cuộc sống của người đồng mình còn nhiều nỗi buồn, còn nhiều vất vả nhưng vượt lên tất cả họ vẫn sẽ sống tốt và ngày càng làm chủ cuộc sống của mình. Qua đó cha muốn truyền cho con động lực, sức mạnh vươn lên mọi khó khăn bằng chính bàn tay khối óc của chính mình.

• Người đồng mình giàu nghĩa tình, gắn bó như máu thịt với quê hương, làng bản.

                                    “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

                                     Sống trong thung không chê thung nghèo đói

                                     Sống như sông, như suối

                                     Lên thác xuống ghềnh

                                     Không lo cực nhọc”

+ Phép liệt kê với những hỉnh ảnh ẩn dụ “đá gập gềnh”,“thung nghèo đói” cùng thành ngữ dân gian “lên thác xuống ghềnh” => gợi cuộc sống đói nghèo, khó khăn, lam lũ

+ Điệp ngữ “sống”, “không chê” và điệp cấu trúc câu đã khẳng định một chân lý sống: người đồng mình có thể nghèo nàn, thiếu thốn về vật chất nhưng họ không thiếu ý chí và quyết tâm. Họ không chê quê hương nghèo khó, không chê nơi sinh ra mình lam lũ mà họ xem như đó là thử thách để tôi luyện bản thân mình nhiều hơn.

+ Cha so sánh cách sống của những con người quê hương mình “Sống như sông như suối” gợi vẻ đẹp tâm hồn của người đồng mình. Vất vả, trắc trở là thế nhưng tâm hồn lãng mạn, khoáng đạt như đại ngàn sông núi.

• Tuy sống trong hoàn cảnh khó khăn nhưng người đồng mình luôn có tinh thần tự tôn cao.

                                  “Người đồng mình thô sơ da thịt

                                   Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

                                   Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

                                  Còn quê hương thì làm phong tục”

- Ở hai câu thơ đầu tiên, cụm từ “thô sơ da thịt” là cách diễn đạt rất hình ảnh của người Tày nhằm miêu tả những con người mộc mạc, giản dị, chất phác. Cách nói trên càng ấn tượng hơn khi được kết hợp với cụm từ “chẳng nhỏ bé” nhằm nhấn mạnh sự lớn lao, vững vàng trong ý chí của người dân nơi đây. Bằng thủ pháp tương phản nhà thơ khắc họa hình ảnh con người quê hương mộc mạc mà giàu chí khí, thô sơ da thịt nhưng rất giàu niềm tin trong tâm hồn.  

- Hình ảnh “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương” vừa rất chân thực, rất đời thường khi chỉ truyền thống làm nhà kê đá cho cao của người miền núi), vừa mang ý nghĩa ẩn dụ sâu sắc. Người đồng mình thật đang tự hào khi họ -bằng chính bàn tay và khối óc,đã gây dựng và làm giàu đẹp hơn quê hương. “Kê cao” ở đây có nghĩa là nâng tầm vị thế quê hương mình. Ngược lại, quê hương cũng là những nơi dựa vào, là đòn bẩy tiếp thêm tình yêu, niềm tin, động lực để con người có thể góp sức mình xây dựng vào bảo vệ quê hương.

• Khái quát thành lời dặn dò của người cha

                                 “Con ơi tuy thô sơ da thịt 

                                   Lên đường

                                   Không bao giờ nhỏ bé được

                                   Nghe con”

Một lần nữa “thơ sơ da thịt” lại được lặp lại nhằm khắc họa bản chất, mộc mạc của người nơi đây. Dù có chất phác, giản dị, dù có lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn thử thách thì khi lên đường cha vẫn mong con không được nhỏ bé, yếu đuối. Lên đường ở đây có thể hiểu là hành trình khi con khôn lớn trưởng thành, phải rời xa quê hương để lập nghiệp thì hành trình con mang theo chính là tâm hồn, là ý chí, là nghị lực mà quê hương bao năm đã hun đúc cho con. Vì vậy khi đã là một phần của quê hương này, bao giờ con cũng phải sống một cách ngẩng cao đầu, hiên ngang, kiêu hãnh mà sống.

+ Yêu con nên cha hạnh phúc khi con mới chào đời, nâng đỡ từng bước đi chập chững của con để căn nhà nhỏ luôn ngập tràn tiếng cười

+ Yêu con nên cha muốn truyền lại cho con những đức tính tốt đẹp của “người đồng mình”

+ Yêu con nên cha đặt niềm tin, hi vọng vào con

Cha gửi gắm ở con bao niềm tin bởi động lực mà cha mẹ tiếp cho con không phải bằng những vật chất xa hóa, phù phiếm mà niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ bền bỉ của quê hương và niềm tin khi bước vào đời.

- Những từ ngữ, hình ảnh trong bài rất mộc mạc nhưng giàu sức gợi tả.

- Bố cục logic, đặc biệt thể hiện tư duy của người miền núi