Câu 1. Từ việc nhận ra mạch cảm xúc, nêu bố cục của bài thơ.- Mạch cảm xúc của tác giả: Tình cảm nhà thơ được rung lên qua những tần số sau: trước hết là những nỗi niềm xao xuyến trước thiên nhiên đất nước, tiếp theo đó là cảm xúc trước mùa xuân đất nước. Cuối cùng từ cảm xúc trước thiên nhiên đất nước đó tác giả cất cao lời ca ngợi quê hương đất nước, từ đấy bày tỏ khát vọng được dâng hiến “mùa xuân” nho nhỏ của bản thân vào mùa xuân của cuộc đời chung
- Bố cục:
+ Khổ đầu (6 dòng thơ đầu): cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.
+ Hai khổ 2, 3 (từ "Mùa xuân người cầm súng" đến "cứ đi lên phía trước"): cảm xúc trước mùa xuân đất nước.
+ Hai khổ 4, 5 (từ "Ta làm con chim hót" đến "Dù là khi tóc bạc"): suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước thiên nhiên đất nước.
+ Khổ thơ cuối: Sự tôn vinh và ca ngợi tình cảm gắn bó, yêu thương tổ quốc ẩn chứa trong câu ca Huế đầy mộc mạc.
Câu 2. Mùa xuân của thiên nhiên, đất nước đã được miêu tả như thế nào qua những hình ảnh, màu sắc, âm thanh trong hai khổ thơ đầuCảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước như thế nào?
Mùa xuân trong khổ thơ đầu là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời với
+ Hình ảnh: dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời
+ Màu sắc tươi thắm: xanh (sông) , tím biếc (hoa)
+ Âm thanh (tiếng chim chiền chiện)
=> Tác giả sử dụng rất hài hòa hình ảnh, màu sắc, âm thành để vẽ nên bức tranh thiên nhiên mùa xuân thật nên thơ, thơ mộng
Đứng trước bức tranh thơ mộng ấy, trái tim thi sĩ chẳng thể kìm nổi những rạo rực, xuyến xao
Hót chi mà vang trời”
=> - Từ “ơi” vamg lên đầy trìu mến và hạnh phúc. Có lẽ bởi vì tiếng gọi ấy được cất lên từ tình yêu thiên nhiên, từ niềm giao cảm và gắn bó của nhà thơ với đất trời. Dường như trái tim nhà thơ đã hòa nhịp với cảnh sắc âm thành để vỡ òa ra thành tiếng kêu thật ngỡ ngàng, xúc động mà cũng đầy thích thú.
- Câu hỏi tu từ: “Hót chi mà vang trời”: Thứ âm thanh líu lo, lảnh lót ấy làm sống dậy cả một không gian cao rộng, khoáng đạt, làm bừng tỉnh trái tim con người đang phải đối mặt bệnh tật và cái chết.
Tôi đưa tay tôi hứng”
=> Câu thơ thể hiện niềm say mê của nhà thơ trước cảnh mùa xuân. Có thể hiểu "từng giọt" ở đây là "những giọt mùa xuân" - nghệ thuật ẩn dụ biến đổi cảm giác khiến hình ảnh trở nên sống động hơn. Cụm từ “giọt long lanh” mang nhiều biểu cảm thú vị. Nó vừa có thể là hình ảnh giọt sương lấp lánh qua kẽ lá mùa xuân hay cũng có thể là giọt nắng vương bên thềm ánh lên sắc hồng mùa xuân. Hoặc có thể hình dung đây là giọt mưa xuân đang rơi lất phất. Trong cảm xúc thiết tha, say đắm của nhà thơ có lẽ đây là giọt thanh âm lảnh lót tiếng chim ngân như những giọt vui, giọt hạnh phút thổn thức trong cõi lòng của thi sĩ khiến thi sĩ phải mở rộng tấm lòng, căng trải mọi giác quan để cảm nhận và trải nghiệm “Tôi đưa tay tôi hứng”
Câu 3. Phân tích đoạn thơ “Ta làm con chim hót … Dù là khi tóc bạc” (Chú ý những hình ảnh biểu tượng, từ ngữ và cách diễn đạt rất gợi cảm thể hiện ước nguyện chân thành của tác giả). Đoạn thơ ấy gợi cho em những cảm nghĩ gì về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người.“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Một nốt trầm xao xuyến
Tan biến trong hòa ca”
Đang từ những xúc cảm say mê, ngợi ca mùa xuân thiên nhiên đất nước, tác giả đã chuyển qua chiêm nghiệm về giá trị sống và ý nghĩa của cuộc đời mỗi người.
- Tác giả sử dụng rất nhiều thủ pháp nghệ thuật đặc sắc:
+ Một loạt thanh bằng liên tiếp “ta - hoa - ca” => Tạo giọng thơ tha thiết, trầm bổng.
+ Điệp từ “ta”, “một” được lặp đi lặp lại => thể hiện một ước nguyện chân thành, thiết tha được cất lên từ chính nỗi lòng thi sĩ
+ Hình ảnh bông hoa, tiếng chim vừa được nhà thơ sử dụng để thể hiện sâu sắc tình cảm về cảnh sắc mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp vừa được sử dụng để thể hiện nguyện ước về lẽ sống.
+ Cách xưng hô “tôi” mang màu sắc cá nhân sâu sắc trong phần đầu được chuyển thành cái “ta” mang tính cộng đồng chung. Với cách sử dụng đại từ này, nhà thơ khẳng định sự thống nhất giữa cá thể và cộng đồng, giữa chung và riêng.
- Nội dung đoạn thơ truyền tải:
Nhà thơ mong muốn được làm “một nốt trầm” nhưng là “một nốt trầm xao xuyến” để hòa mình vào bản hoà ca chung. Qua đó nhà thơ mong muốn được đem một phần nhỏ bé của riêng mình để góp sức vào cuộc đời chung, vào tiến trình đi lên của toàn dân tộc.
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
- Thủ pháp nghệ thuật:
+ Sử dụng hình ảnh ẩn dụ “mùa xuân nho nhỏ” biểu trưng cho khát vọng cao đẹp, mỗi cá thể như một mùa xuân tươi đẹp, tinh túy lặng lẽ góp mình vào mùa xuân chung của đất nước.
+ Từ láy “nho nhỏ, lặng lẽ” thể hiện thái độ chân thành, khiêm tốn của lẽ sống cống hiến đầy cao đẹp
+ Điệp ngữ “dù là” 2 lần mang tính khẳng định mạnh mẽ như lời tác giả đang tự dặn lòng mình: dù có ở giai đoạn nào của cuộc đời, dù trẻ trung đầy nhựa sống hay khi gần đất xa trời thì vẫn phải luôn trau dồi lối sống biết hi sinh, cống hiến những gì có ích cho đời, cho đất nước.
=> Đoạn thơ thể hiện khát vọng được hoà nhập, được cống hiến cho cuộc đời chung, cho đất nước của một cá thể nhỏ bé, lặng lẽ. Từ đấy, người đọc có những suy ngẫm sâu sắc với câu hỏi “sống để làm gì?”. Cuộc đời con người thực sự rất nhỏ bé, từ thử thiếu niên đến ngày già yếu có thể chỉ như một chớp mắt. Nhưng sự nhỏ bé ấy sẽ lớn lao hơn nếu hòa nhập vào cuộc đời chung. Cuộc sống con người chỉ có ý nghĩa khi họ biết sống, biết cống hiến cho cuộc đời chung.
Câu 4. Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Những yếu tố như thể thơ, cách ngắt nhịp, gieo vần, điệp ngữ, … đã được sử dụng như thế nào để tạo được nhạc điệu ấy- Thể thơ năm chữ cộng hưởng cùng với các điệu dân ca (dân ca miền Trung) chứa âm hưởng nhẹ nhàng, tha thiết.
- Cách gieo vần liền giữa các khổ thơ tạo nên sự liền mạch trong cảm xúc.
- Hình ảnh tự nhiên giản dị (bông hoa tím, tiếng chim hót, vì sao...) song hành với các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng, khái quát (đất nước như vì sao...).
- Giọng điệu của bài thơ song hành cùng với tâm trạng của tác giả: vui, say sưa với mùa xuân đất nước ở đoạn đầu, trầm lắng, thiết tha khi bộc bạch tâm niệm mong được cống hiến và cuối cùng là sôi nổi, tha thiết ở đoạn kết.
Câu 5. Phân tích nhan đề Mùa xuân nho nhỏ. Hãy nêu chủ đề của bài thơ.Thanh Hải sáng tác bài thơ này trong giai đoạn đang đối mặt với bạo bệnh và thời gian còn lại trên cõi đời này của ông là không còn nhiều. Do vậy mà ông muốn cống hiến sức lực nhỏ nhoi của bản thân cho đất nước và góp phần làm nên mùa xuân cho đất trời. Đó là lý do mà nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” ra đời. Ý nghĩa của nhan đề:
- Thể hiện chủ đề của bài thơ: vẻ đẹp của mùa xuân (mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất nước và mùa xuân của lòng người)
- Thể hiện quan điểm thống nhất giữa cái riêng và cái chung, giữa cá nhân với cộng đồng. Từ đó khái quát ước nguyện mà tác giả gửi gắm qua bài thơ: mong muốn được cống hiến sức trẻ, cống hiến những gì tốt đẹp nhất cho đất nước dù là tuổi hai mươi hay là khi tóc bạc.
