Soạn bài Quá trình văn học và phong cách văn học

Khái niệm về quá trình văn học:

- Quá trình văn học là những giai đoạn gồm diễn biến, hình thành, phát triển của văn học qua các thời kì lịch sử của dân tộc

Các quy luật chung:

+ Đầu tiên: Văn học gắn bó với đời sống, thời đại nào văn hoá ấy.

+ Tiếp theo: Văn học phát triển dựa trên sự kế thừa và cách tân những giái trị cũ

+ Cuối cùng: Văn học của một dân tộc tồn tại trong sự bảo lưu và tiếp biến, bảo lưu những giá trị truyền thống và tiếp thu nhiều nền văn học mới.

Những đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa:

- Văn học Phục hưng: Đề cao giá trị con người và chống lại những quy tắc thời Trung cổ

- Chủ nghĩa cổ điển: Coi văn hóa cổ đại là hình mẫu noi theo, quan điểm quy phạm chặt chẽ

- Chủ nghĩa lãng mạn: Đề cao những quy tắc chủ quan, đề tài thường là thế giới tưởng tượng của nhà văn

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán: Trái ngược với chủ nghĩa lãng mạn, thiên về những quy tắc khách quan, đề tài đa phần là những hiện thực của xã hội

Các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới

- Chủ nghĩa siêu thực (Pháp-1924)

- Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (Mỹ La Tinh sau thế chiến thứ hai)

- Chủ nghĩa hiện sinh (Châu Âu sau thế chiến thứ hai)

Các trào lưu văn học ở Việt Nam:

- Trào lưu lãng mạn: Sự xuất hiện của thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn

- Trào lưu hiện thực phê phán: Truyện ngắn và tiểu thuyết hiện thực phê phán

- Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa

- Là những nét riêng biệt của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, điều đó được đưa vào các tác phẩm của tác giả đó.

- Phong cách văn học hình thành do chính những nhu cầu của cuộc sống, cuộc sống luôn đòi hỏi sự xuất hiện những cái mới, nên hình thành nhiều phong cách văn học khác nhau

- Phong cách in đậm dấu ấn thời đại

Những biểu hiện của phong cách văn học:

- Giọng điệu riêng biệt, sự cảm nhận mang tính khám phá

- Có sự sáng tạo về mặt nội dung, sáng tác văn học

- Sử dụng thủ pháp nghệ thuật tạo cá tính riêng của từng tác giả

- Có tính thẩm mỹ cao, giàu tính nghệ thuật

Truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân thuộc trào lưu lãng mạn, Số đỏ của Vũ Trọng Phụng thuộc trào lưu văn học hiện thực phê phán. 

Dựa trên đặc trưng của hai trào lưu, ta phân biệt như sau:

- Tác phẩm lãng mạn (Chữ người tử tù): Lấy đề tài lịch sử nhưng sáng tạo thêm, xây dựng hình tượng nhân vật có vẻ đẹp phi thường. Huấn Cao có tài năng viết chữ làm đắm say lòng người, tấm lòng thiên lương trong sáng, và lòng can đảm cũng khác thường: 

- Tác phẩm hiện thực phê phán (đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia): Lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, một xã hội âu hóa, xây dựng những tính cách điển hình trong hoàn cảnh điển hình (Xuân tóc đỏ, Tuyết, gia đình Văn Minh...), tính cách phát triển hợp logic cuộc sống.

Phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân:

- Một người tài hoa, uyên bác 

- Ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân

Phong cách nghệ thuật Tố Hữu:

- Trữ tình chính trị

- Ngôn ngữ giản dị

- Giọng điệu tâm tình

Khái niệm về quá trình văn học:

 - Quá trình văn học là giai đoạn hình thành, diễn biến và phát triển của văn học qua các thời kỳ lịch sử.

Các quy luật chung:

+ Quy luật phổ biến của văn học, sự phát triển của văn học gắn bó chặt chẽ với sự phát triển lịch sử.

+ Quy luật kế thừa và phát huy

+ Quy luật bảo lưu và tiếp biến

Những đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa:

- Văn học Phục hưng: Đề cao con người

- Chủ nghĩa cổ diễn: Coi văn hóa cổ đại là hình mẫu noi theo

- Chủ nghĩa lãng mạn: Đề cao những quy tắc chủ quan.

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán: Trái ngược với chủ nghĩa lãng mạn, thiên về những quy tắc khách quan

- Chủ nghĩa hiện thực xã hội: Phản ánh hiện thực của xã hội

Các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới

- Chủ nghĩa siêu thực

- Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo

- Chủ nghĩa hiện sinh 

Các trào lưu văn học ở Việt Nam:

- Trào lưu lãng mạn

- Trào lưu hiện thực phê phán

- Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa

- Là những nét riêng biệt của một tác giả trong quá trình nhận thức và phản ánh cuộc sống, điều đó được đưa vào các tác phẩm của tác giả đó.

- Phong cách văn học hình thành do chính những nhu cầu của cuộc sống, cuộc sống luôn đòi hỏi sự xuất hiện những cái mới, nên hình thành nhiều phong cách văn học khác nhau

Những biểu hiện của phong cách văn học:

- Giọng điệu có chất riêng

- Sáng tạo

- Thủ pháp nghệ thuật được sử dụng triệt để

- Tính thẩm mỹ cao, giàu nghệ thuật

Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân: Trào lưu lãng mạn

Số đỏ của Vũ Trọng Phụng: Trào lưu hiện thực phê phán

Phân biệt hai trào lưu:

- Tác phẩm lãng mạn (Chữ người tử tù): Đề tài lịch sử nhưng sáng tạo thêm trong quá trình xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao và ông cai ngục, hoàn cảnh độc đáo

- Tác phẩm hiện thực phê phán (Số đỏ): Đề tài lấy từ cuộc sống hiện thực, xã hội âu hóa đương thời, miêu tả và xây dựng tích cách nhân vật đặc trưng, có tính logic

Phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân: Tài hoa uyên bác, tự do phóng khoáng

Phong cách nghệ thuật Tố Hữu: Trữ tình- chính trị, ngôn ngữ bình dị, giọng điệu tâm tình ngọt ngào

Khái niệm về quá trình văn học:

- Là sự vận động của văn học trong tổng thể. Là giai đoạn hình thành, diền biến và phát triển của văn học qua các thời kỳ lịch sử của đất nước

Các quy luật chung:

+ Thứ nhất: Quy luật gắn với đời sống. Mỗi thời đại trong lịch sử có một nét văn hóa khác nhau, những thay đổi trong lịch sử thường kéo theo sự thay đổi trong văn học

+ Thứ hai: Quy luật kế thừa và cách tân, có nghĩa là kế thừa những giá trị cũ từ đó cách tân, làm mới ta được những giá trị mới. Cụ thể là văn học dân gian có nguồn gốc từ văn học viết, người sau kế thừa giá trị đó và tạo nên giá trị mới.

+ Thứ ba: Quy luật bảo lưu và tiếp biến, ngoài việc phát huy giá trị mới dựa trên những cái cũ thì văn học còn tiếp thu từ những nền văn học khác.

Những đặc trưng cơ bản của văn học Phục hưng, chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa hiện thực phê phán, chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa:

- Văn học Phục hưng: Đề cao giá trị con người và chống lại những quy tắc thời Trung cổ

VD: Đôn-ki-hô-tê (Xéc-van-tec) ; Romeo & Juliet(Shakespeare)

- Chủ nghĩa cổ điển: Coi văn hóa cổ đại là hình mẫu noi theo, quan điểm quy phạm chặt chẽ

VD: Hóa thân Kafka, Lão hà tiện của Mô-li-e

- Chủ nghĩa lãng mạn: Đề cao những quy tắc chủ quan, đề tài thường là thế giới tưởng tượng của nhà văn

VD: Chiến tranh và hòa bình của Leptonxtoi

- Chủ nghĩa hiện thực phê phán: Trái ngược với chủ nghĩa lãng mạn, thiên về những quy tắc khách quan, đề tài đa phần là những hiện thực của xã hội

Các trào lưu văn học hiện đại trên thế giới

- Chủ nghĩa siêu thực (Pháp-1924)

- Chủ nghĩa hiện thực huyền ảo (Mỹ La Tinh sau thế chiến thứ hai)

- Chủ nghĩa hiện sinh (Châu Âu sau thế chiến thứ hai)

Các trào lưu văn học ở Việt Nam:

- Trào lưu lãng mạn: Sự xuất hiện của thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn

Những nhà thơ tiêu biển cho trào lưu này; Huy Cận, Xuân Diệu, Nguyễn Tuân, Hàn Mặc Tử

- Trào lưu hiện thực phê phán: Truyện ngắn và tiểu thuyết hiện thực phê phán

Tác giả tiêu biểu: Nam Cao, Vũ Trọng Phụng (ông vua phóng sự)

- Trào lưu văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa: Nhiều tác giả tiêu biểu Hồ Chí Minh, Xuân Diệu, Tố Hữu,..

- Phong cách văn học hiểu một cách khái quát nhất là những nét đặc trưng, tiêu biểu của tác giả trong sáng tác văn học. Có thể chia nhỏ hơn thành phong cách của từng thời kì lịch sử hoặc phong cách của từng tác giả cụ thể.

- Phong cách của từng thời kì như thời Phục hưng,.... Và điều đó quy định phong cách cá nhân của từng tác giả, thời kì nào thì mang những đặc trưng của thời kì ấy, cũng có thể có sự kết hợp của nhiều thời kì văn học trong sáng tác của một tác giả.

Những biểu hiện của phong cách văn học:

- Giọng điệu riêng biệt, sự cảm nhận mang tính khám phá

- Có sự sáng tạo về mặt nội dung, sáng tác văn học

- Sử dụng thủ pháp nghệ thuật tạo cá tính riêng của từng tác giả

- Thống nhất trong sự đa dạng sáng tác.

- Có tính thẩm mỹ cao, giàu tính nghệ thuật

Truyện ngắn Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân thuộc trào lưu lãng mạn, Số đỏ của Vũ Trọng Phụng thuộc trào lưu văn học hiện thực phê phán. 

Dựa trên đặc trưng của hai trào lưu, ta phân biệt như sau:

- Tác phẩm lãng mạn (Chữ người tử tù): Lấy đề tài lịch sử nhưng sáng tạo thêm, xây dựng hình tượng nhân vật có vẻ đẹp phi thường. Huấn Cao có tài năng viết chữ làm đắm say lòng người, tấm lòng thiên lương trong sáng, và lòng can đảm cũng khác thường: cuộc hội ngộ giữa nghệ sĩ tài hoa (Huấn Cao) với công chúng ham mê nghệ thuật (cai ngục và thơ lại) diễn ra khác thường (trong nhà tù trước ngày bị hành quyết).

- Tác phẩm hiện thực phê phán (đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia): Lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, một xã hội âu hóa, xây dựng những tính cách điển hình trong hoàn cảnh điển hình (Xuân tóc đỏ, Tuyết, gia đình Văn Minh...), tính cách phát triển hợp logic cuộc sống.

Phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân:

- Một người tài hoa, uyên bác 

- Ý thức sâu sắc về cái tôi cá nhân

Phong cách nghệ thuật Tố Hữu:

- Phong cách thơ trữ tình chính trị

- Ngôn ngữ sử dụng vô cùng giản dị, gần gũi

- Giọng điệu thơ tâm tình, ngọt ngào, sâu lắng

- Là nhà thơ của cách mạng