Soạn bài Từ ghép

Phân loại từ ghép:

Điền thêm tiếng để tạo từ ghép chính phụ:

Điền thêm tiếng để tạo từ ghép đẳng lập:

- Núi đồi, núi non

– ham muốn, ham thích

– xinh đẹp, xinh tươi

– mặt mày, mặt mũi

– học hành, học hỏi.

- Tươi tốt, tươi mát.

Có thể nói một cuốn sách, một cuốn vở, vì sách và vở là danh từ chỉ sự vật tồn tại dưới dạng cá thể, có thể đếm được nhưng không thể nói một cuốn sách vở, vì sách vở là từ ghép đẳng lập có nghĩa tổng hợp chỉ chung cả loại.

a. Có phải mọi thứ hoa có màu hồng đều gọi là hoa hồng không?

b.Em Nam nói “Cái áo dài của chị em ngắn quá!”. Nói như thế có đúng không? Tại sao?

c.Có phải mọi loại cà chua đều chua không? Nói “Quả cà chua này ngọt quá!” có được không? Tại sao?

d.Có phải mọi loại cá màu vàng đều là cá vàng không? Cá vàng là loại cá như thế nào?

Lời giải chi tiết

a. Không phải mọi thứ hoa màu hồng đều gọi là hoa hồng.

b. Em Nam nói: “cái áo dài của chị em ngắn quái”. Nói như thế không có gì sai. Vìáo dàilà từ ghép chính phụ chỉ một loại áo, trong đó từ “dài” không nhằm mục đích chỉ tính chất sự vật.

c. Không phải mọi loại cà chua đều chua cho nên có thể nói “quả cà chua này ngọt quá”. Vìcà chualà từ ghép chính phụ chỉ một loại cà, trong đó, từ “chua” không nhằm mục đích chỉ tính chất sự vật.

d. Không phải mọi loại cá màu vàng đều gọi là cá vàng.Cá vànglà một loại cá cảnh được người ta nuôi trong chậu nhằm mục đích giải trí.

So sánh nghĩa của các từ ghép với nghĩa của những tiếng tạo nên chúng.

- Mát tay: dễ đạt được kết quả tốt.

+ Mát: có nhiệt độ vừa phải gây cảm giác dễ chịu.

+ Tay: một bộ phận của cơ thể nối liền với vai.

- Nóng lòng: có tâm trạng mong muốn cao độ muốn làm việc gì.

+ Nóng: có nhiệt độ cao hơn mức được coi là trung bình.

+ Lòng: bụng của con người, được coi là biểu tượng của mặt tâm lí.

- Gang thép: cứng cỏi, vững vàng đến mức không gì lay chuyển được

+ Gang: hợp kim của sắt với carbon và một số nguyên tố, thường dùng để đúc đồ vật.

+ Thép: hợp kim bền, cứng, dẻo của sắt với một lượng nhỏ carbon.

- Tay chân: người thân tín, người tin cẩn giúp việc cho mình.

+ Tay: một bộ phận của cơ thể nối liền với vai.

+ Chân: một bộ phận của cơ thể dùng để di chuyển.

Câu 1: 

Từ thuộc từ ghép chính phụ bao gồm các từ: lâu đời, xanh ngắt, nhà máy, nhà ăn, cười nụ.

Từ thuộc từ ghép đẳng lập bao gồm các từ: suy nghĩ, ẩm ướt, đầu đuôi, chài lưới, cây cỏ.

II. Soạn bài siêu ngắn: Từ ghép

• Bút chì
• Thước kẻ
• Mưa đá
• Làm việc
• Ăn tối
• Trắng tinh
• Vui vẻ
• Nhát gan

Câu 3: Điền thêm tiếng vào sau các tiếng dưới đây để tạo từ ghép đẳng lập: núi, ham, xinh, mặt, học, tươi

• Núi rừng
• Ham chơi
• Xinh đẹp
• Mặt mũi
• Học hành
• Tươi vui

Câu 4: Chì nên nói một cuốn sách, một cuốn vở vì sách vở là từ ghép đẳng lập không thể kết hợp với số từ; từ sách hoặc vở thể kết hợp được với số đếm như “một cuốn sách”, “một cuốn vở”.

Câu 5: 

a. Không phải mọi thứ hoa có màu hồng đều gọi là hoa hồng. Hoa hồng để chỉ tên một loài hoa, hoa hồng có nhiều màu.

b. “Cái áo dài của chị em ngắn quá!” là hoàn toàn đúng. - Bởi lẽ áo dài  trong câu nói trên là chỉ một loại áo có tà dài, đặc trưng của người phụ nữ Việt Nam để phân biệt với các loại áo khác.

c. Không phải mọi loại cà đều có vị chua. Vì vậy nói: “Quả cà chua này ngọt quá!” hoàn toàn được.

d. Không phải mọi loại cá có màu vàng đều gọi là cá vàng.

Câu 6: Các từ khi đứng riêng và khi ghép lại, các từ này có nghĩa khác hẳn với nghĩa của các từ tạo nên chúng. 

Ví dụ như Mát, nóng chỉ cảm giác, Mát tay: người may mắn, dễ thành công. Nóng lòng: tâm trạng sốt ruột, bồn chồn, mong ngóng. Gang và thép: danh từ chỉ vật. Gang thép: chỉ phẩm chất gan dạ. Tay và chân: danh từ chỉ bộ phận. Tay chân: kiểu người thân tín, giúp việc đắc lực.

Câu 7: Phân tích nghĩa:

• Máy hơi nước: Máy là tiếng chính, hơi nước là tiếng phụ, nước phụ cho hơi.
• Than tổ ong: Than là tiếng chính, tổ ong là tiếng phụ, ong phụ cho tổ.
• Bánh đa nem: Bánh đa là tiếng chính, nem là tiếng phụ.

Gợi ý viết đoạn sử dụng từ láy và từ ghép:  Khi mặt trời vừa rút sau những đỉnh núi phía tây, hoàng hôn bắt đầu buông xuống. Nắng ngày hè chỉ còn nhạt nhòa. Thành phố đượm một màu vàng óng. Lúc này đã quá giờ tan tầm, dòng người và xe cộ vẫn ngược xuôi nhưng đã thưa dần. Đường phố bớt ồn ào, nhộn nhịp…

Khái niệm từ ghép là gì?

    Theo các kiến thức chuẩn trong sách giáo khoa tiếng Việt thì từ ghép là từ được tạo thành có hơn hai tiếng. Các tiếng tạo nên từ ghép khi đọc đều có nghĩa. Trong tiếng Việt, từ ghép có hai loại đó chính là ghép chính phụ và ghép đẳng lập.

+ Trong từ ghép chính phụ, tiếng đứng ở vị trí đầu tiên gọi là tiếng chính, tiếng đứng sau gọi là tiếng phụ. Từ một tiếng chính ta có thể tạo nên vô số từ ghép.
VD: Chúng ta có tiếng chính là ” Thịt “. với từ ” Thịt ” chúng ta có thể tạo ra các từ ghép như : thịt bò, thịt heo, thịt thỏ, thịt mèo…

+ Trong từ ghép đẳng lập, các tiếng ngang nhau về nghĩa.

   Như vậy hiểu đơn giản nhất từ ghép là những từ mà mỗi tiếng tạo nên nó đều có một ngữ nghĩa.