Soạn bài Tục ngữ về con người và xã hội

Câu 1: Em hãy đọc kĩ văn bản và chú thích để hiểu một số câu tục ngữ và một số từ trong văn bản.

II. Soạn bài siêu ngắn: Tục ngữ về con người và xã hội

1. Một mặt người bằng mười mặt của

a. Nghĩa của câu: con người đáng quý hơn tiền bạc, của cải.

b. Giá trị kinh nghiệm: Đề cao giá trị của con người

c. Ứng dụng: an ủi một ai bị mất mát tài sản, tiền bạc “của đi thay người”, phê phán những trường hợp coi trọng của cải hơn con người, Dạy con cái biết quý trọng giá trị con người

2. Cái răng, cái tóc là góc con người

a. Nghĩa của câu: răng và tóc là bộ phận ngoài cơ thể, nhìn vào đó có thể biết được tình hình sức khỏe của con người.

b. Giá trị kinh nghiệm: thể hiện cách nhìn của nhân dân ta về hình thức bên ngoài của con người.

c. Ứng dụng: Khuyên răn con người cần phải biết chăm chút vẻ bề ngoài, lo lắng sức khỏe.

3. Đói cho sạch, rách cho thơm

a. Nghĩa của câu: khuyên con người phải ăn uống sạch sẽ, giữ gìn quần áo cho thơm tho. 

Giá trị kinh nghiệm: đề cao lối sông đạo đức, giáo dục con người cần phải đề cao lòng tự trọng.

c. Ứng dụng: giữ gìn nhân cách dù rơi vào hoàn cảnh khó khăn, Phê phán những con người vì nghèo khó mà làm điều bất chính.

4. Học ăn, học nói, học gói, học mở

a. Nghĩa của câu: khuyên con người phải học hỏi mọi điều trong cuộc sống. 

b. Giá trị kinh nghiệm:  học hỏi mọi điều để ứng xử lịch thiệp, có văn hóa trong cuộc sống

c. Ứng dụng:  người phải biết nói năng đúng mực, lễ phép, Phê phán những con người có hành vi ứng xử thiếu văn hóa.

5. Không thầy đố mày làm nên.

a. Nghĩa của câu: Con người muốn làm gì cũng cần có người hướng dẫn, chỉ bảo.

b. Giá trị kinh nghiệm:  nhắc nhở con người cần biết kính trọng, ghi nhớ công ơn

c. Ứng dụng:  Phê phán những trường hợp coi nhẹ sự dạy dỗ của các thầy cô giáo

6. Học thầy không tày học bạn

a. Nghĩa của câu: học thầy không bằng học bạn

b. Giá trị kinh nghiệm: khuyên răn con người nên học hỏi từ bạn bè những điều tốt đẹp, những kinh nghiệm sống

c. Ứng dụng:  việc học hỏi bạn bè trong lớp, ở những người có kiến thức hơn mình.

7. Thương người như thể thương thân

a. Nghĩa của câu: con người phải biết yêu quý người khác như yêu chính bản thân mình

b. Giá trị kinh nghiệm: triết lí sống, đề cao cách ứng xử nhân văn, mở rộng lòng mình 

c. Ứng dụng:  Phê phán những con người có lối sống ích kỉ, chỉ vì lợi ích của bản thân. Kêu gọi tích cực giúp đỡ, chia sẻ với mọi người

8. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

a. Nghĩa của câu: khi được hưởng thụ thành quả do người khác mang lại thì cần ghi nhớ công ơn của người đó.

b. Giá trị kinh nghiệm: khuyên răn con người sống có đạo lí, có trước có sau

c. Ứng dụng:  thế hệ sau phải biết ghi nhớ công lao của những người đi trước, Phê phán những con người sống vô ơn bạc nghĩa.

9. Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.

a. Nghĩa của câu: hợp sức với nhau sẽ làm nên việc lớn lao.

b. Giá trị kinh nghiệm: sức mạnh của sự đoàn kết, sức mạnh của tập thể sẽ góp phần làm nên thành công chung.

c. Ứng dụng:  cần biết đoàn kết, hợp tác trong công việc, Phê phán những cá nhân sống ích kỉ, đơn lẻ

Câu 3: So sánh hai câu tục ngữ:

Hai câu tục ngữ trên  tưởng chừng mâu thuẫn nhưng lại bổ sung ý nghĩa cho nhau: đề cao việc học tập, nói đến vai trò quan trọng của người thầy trong việc dạy dỗ, định hướng tri thức, không chỉ tìm thầy giỏi mà những người bạn sẽ giúp đỡ chúng ta mở rộng tri thức.

Câu tục ngữ khác: Người đẹp vì lụa lúa tốt vì phân - Cái nết đánh chết cái đẹp

Câu 4: Chứng minh và phân tích các câu tục ngữ

Diễn đạt bằng hình ảnh so sánh: gồm các câu tục ngữ 1,6,7. Dùng các từ so sánh sau:

1.  bằng .

6.  tày  

7.  như 

Diễn đạt bằng hình ảnh ẩn dụ: gồm các câu tục ngữ 8,9 

8. từ quả – cây: thành quả và công ơn, sự giúp đỡ của người khác 

9. cây và non khiến ta liên tưởng đến một cá nhân đơn lẻ và việc lớn, việc khó

Dùng từ và câu có nhiều nghĩa: gồm các câu tục ngữ 2, 3, 4, 8

2. Cái răng, cái tóc 

3. Đói, rách

4. Ăn, nói, gói, mở...

5. Quả, kẻ trồng cây, cây, non... 

Các từ khó cần chú thích: Xem SGK

Trong hai câu tục ngữ trên về nội dung và ý nghĩa nó không hề mâu thuẫn với nhau mà trái lại nó bổ sung cho nhau, góp phần hoàn thiện các giá trị của lời khuyên. Bởi vì. Người thầy có vai trò quan trọng đối với sự phát triển, tư duy và nhận thức của học sinh, đó là người lái đò để từng bước đưa học sinh chạm bờ tri thức, gieo mầm tương lai, vì vậy mà vai trò của người thầy là vô cùng quan trọng. Song, bạn là người gần gũi với ta, ta cũng dễ dàng sẻ chia, nếu thầy ta chỉ được học khi đến trường, đến lớp thì bạn bè ta được gặp gỡ nhiều hơn, có thể hỏi han nhiều điều hơn. Ở đây đề cao việc học bạn bè nhưng không có nghĩa là phủ nhận hay không đề cao vvị trí của người thầy mà chỉ muốn nhắc nhở việc học tập nên kết hợp học cả thầy cô và cả ở bạn bè.

Các câu tục ngữ khác như:

1.

-  Đi một ngày đàng học một sàng khôn

-  Không đi thì không biết xứ đông

-   Đi thì khốn khổ thân ông thế này.

2.

- Máu chảy ruột mềm

- Bán anh em xa, mua láng giềng gần

3.

- Một nghề cho chín còn hơn chín nghề

- Đứng núi này, trông núi nọ

4.

- Thân trâu trâu lo, thân bò bò liệu

- Thương người như thể thương thân

Chứng minh và phân tích giá trị của các đặc điểm của tục ngữ:

- Diễn đạt bằng so sánh:

Thể hiện qua câu tục ngữ: câu tục ngữ 1; câu tục ngữ 6; câu tục ngữ 7

- Diễn đạt bằng cách dùng hình ảnh ẩn dụ: Thể hiện qua các câu tục ngữ 8 và câu tục ngữ 9

- Từ và câu có nhiều nghĩa: Thể hiện qua các câu tục ngữ 2; câu tục ngữ 3; câu tục ngữ 4; câu tục ngữ 8 và câu tục ngữ 9

Học ăn: hiểu theo nghĩa đen từ khi sinh ra đứa trẻ phải học cách ăn thức ăn/ nghĩa chuyển: học ăn là học cách cư xử với mọi người xung quanh.