Soạn bài Kiểm tra phần Văn - Ngữ văn 7 tập 2

Có thể chọn chép một bài ca dao nào mà mình thích. Sau đó, phân tích bài đó. Chẳng hạn:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

- Hai dòng thơ đầu dùng nghệ thuật so sánh để ví “công cha nghĩa mẹ”, vốn là hai khái niệm khá trừu tượng thành cụ thể.

+ Nói đến hình ảnh “núi Thái Sơn" là nói tới ngọn núi:

++ To lớn, hùng vĩ

++Nơi các vua chúa thường lên đây để cầu mong mưa thuận gió hòa, thiên hạ thái bình nên nó rất linh thiêng

+ Hình ảnh “nước trong nguồn” là:

++Nơi khuất kín ít ai biết tới.

++Nơi cội nguồn để có suối, có sông, có biển cả.

-> Sự chắt chiu từng giọt trong lành không bao giờ vơi cạn.

+ Cả hai hình ảnh này đã gợi rất sâu “công cha nghĩa mẹ" đối với người con.

- Hai dòng sau là lời khuyên nhủ ân cần mà tha thiết. Nó nêu lên một thứ tình cảm mà con người phải quí trọng: “Trong trăm thứ đạo, đạo hiếu làm đầu". Dù có đi theo tôn giáo nào đi nữa thì cái đạo lớn nhất, tôn giáo lớn nhất là “thờ mẹ kính cha”.

BÁNH TRÔI NƯỚC (Hồ Xuân Hương)

Thân em vừa trắng lại vừa tròn

Bảy nổi ba chìm với nước non

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Mà em vẫn giữ tấm lòng son.

- Nội dung của bài thơ nó tồn tại song song ý nghĩa kép: vừa miêu tả chính xác cái bánh trôi nước lại vừa chuyển cái nghĩa ấy một cách kín đáo để nói về thân phận cá nhân của một người phụ nữ xưng “Em”.

+ Trắng và tròn là màu và hình ảnh của bánh trôi nước. Nhưng thân và phận gắn với hai đặc tính này lại cho ta thấy nhân vật “Em” tự đánh giá mình một cách kiêu hãnh phẩm chất trắng trong, hoàn mĩ (vuông, tròn) của mình.

+ Ấy vậy mà nghịch cảnh: "Bảy nổi ba chìm”, nay đây mai đó, phiêu dạt không yên chỗ trong gia thất.

+ Lí do của thân phận như vậy là bởi những con người không biết tôn trọng phẩm giá của phụ nữ gây nên. Chiếc bánh trôi nước được rắn hay nát trong nổi chìm của nồi nước sôi là phụ thuộc tay của kẻ nặn ra nó. Còn nhân vật "Em” dù cho thân phận phải long đong thì vẫn giữ được tấm lòng chung thủy son sắt.

+ Biết rằng đời bị vùi dập, hắt hủi nhưng tự khẳng định bản chất tốt đẹp và thủy chung với chính bản chất ấy là điều rất đáng quý ở bài thơ này.

- Thân trắng, phận tròn, tấm lòng son dù cho bảy nổi ba chìm. Mặc dầu kẻ nặn ra bánh làm rắn hay nát bánh nhưng mà nhân vật "Em" vẫn giữ tấm lòng son sắt trước hết là với bản chất của mình.

Tác giả đã dùng màu sắc, thành ngữ, dùng cấu trúc câu đối lập rất độc đáo để chuyển mọi chi tiết hình tượng chiếc bánh trôi nước thành hình tượng một người phụ nữ đáng thương, tội nghiệp và đáng kính trọng.

ĐÊM ĐỖ THUYỀN Ở PHONG KIỀU

Nguyệt lạc, ô đề, mãn thiên

Giang phong ngư hỏa đổi sầu miên

Cô Tô thành ngoại Hàn Sơn tự

Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền.

- Hai dòng thơ đầu cho ta hình dung một không gian trống trải, cô lạnh ở bầu trời và dưới bờ bãi sông nước. Cảnh im phăng phắc không một bóng người.

+ Câu đầu cho ta hình dung mảnh trăng ở cuối trời xa đã thấp phía chân trời. Trong cái chợt thức của con quạ, nó nhìn trăng tà đã rụng xuống. Nó đâu biết rằng thời gian từ lúc nó ngủ đến lúc này là một khoảng khá dài.

Vì quá sợ cái điều đột ngột này (đột ngột ở con quạ, chứ không phải đột ngột với chúng ta) mà quạ đã kêu lên trong sự im lìm của muôn vật lặng tờ dưới ánh trăng suông. Hình như bất ngờ trước sự đánh thức của tiếng quạ, những giọt sương bị đánh thức. Chúng đồng loạt rơi từ nhành sương, nơi quạ đứng. Cũng có thể hiểu, quạ kêu sương khói tới đầy trời.

+ Câu thứ hai cho ta hình dung đống lửa của người chài lưới bên sông đã lụi tàn. Lâu lâu những chiếc lá phong khô rơi vào nó lại bùng lên soi rõ một người khách đang ngủ mệt mà mối sầu xa xứ vẫn cứ vấn vương trong mộng.

+ Cả hai câu chỉ có không gian nhưng nó cho ta hình dung được thời gian lúc này là còn rất sớm, còn quá sớm.

- Hai dòng sau muốn nhấn mạnh tiếng chuông chùa Hàn Sơn. Dù nó ở ngoài thành Cô Tô nhưng chắc hẳn là nơi rất xa với nơi thuyền khách ngủ. Tiếng chuông ấy đã động vào lúc nửa đêm đã đánh thức khách dậy trong một tâm trạng man mác, trong một đêm xa quê thao thức đỗ thuyền ở bến Phong Kiều.

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa

Dạ bán quy lai, nguyệt mãn thuyền.

- Câu đầu không gian hẹp hơn. Nó gợi một nơi yên tĩnh giữa núi rừng. Trăng lồng vào trong lá cành của cây cổ thụ khiến cho vòm lá nơi tối nơi sáng, lóng lánh đan xen trăng và lá. Bóng trăng qua tầng cao của cổ thụ, tiếp tục lồng với hoa ở dưới thấp. Trăng đã hòa nhập, đã trở nên linh hồn cho tạo vật, nó lung linh kì ảo và kết hợp hoa lá xôn xao sự sống.

- Câu sau phảng phất thơ Đường. Câu thơ Trương Kế “Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền” gợi cảm giác rất buồn, rất lẻ loi thì câu thơ của Bác chủ động hơn. “Bác và các đồng chí của mình sau khi bàn việc quân giữa chốn thần tiên nơi khói sóng quây tụ trên sông đã “qui lai” (quay về). Con thuyền chở người đã trở thành con thuyền chở trăng.

=> Câu thơ nói về tâm hồn lạc quan phơi phới. Sau khi việc nước đã bàn, Bác tự cho phép hồn mình đắm đuôi với trăng rằm tháng giêng trên sông nước.

Qua việc hồi tưởng lại cảnh mùa xuân trên đất Bắc. Vũ Bằng đã bộc lộ một tình cảm gắn bó nhớ nhung da diết với gia đình, với quê hương. Đó là nỗi nhớ những cảnh sắc thiên nhiên, phố xá cuộc sống những ngày xuân ở Hà Nội. Những cảnh vật, lễ nghi ấy mang vẻ đẹp rất riêng, rất tinh tế. Nó là bản sắc văn hóa dân tộc từ vùng đất của người Tràng An Hà Nội nhưng đồng thời cũng là của chung đất nước quê hương ở mọi miền khác. Phải yêu thương quê hương bản sắc văn hóa dân tộc sâu xa mới có những cảm xúc nhạy bén về mùa xuân như vậy.

- Chị ngã em nâng.

- Không thầy đố mày làm nên.

Cả hai đều diễn đạt thật giản dị. Nó như cách nói hằng ngày (khẩu ngữ)

- Thử đảo lại câu đầu:

+ Em ngã chị nâng thì nó quá hiển nhiên. Xưa nay trách nhiệm của các thành viên trong gia đình Việt Nam thường được nhìn nhận theo kiểu “nước mắt chảy xuôi”. Người chị dĩ nhiên phải nâng phải đỡ em khi em ngã.

+ Câu tục ngữ muốn nói sâu hơn quan hệ chị em trong một mái nhà. Em quan tâm tới chị. Dĩ nhiên ngã ở đây là muốn nói tới sự thất bại, những lỗi lầm, thậm chí sự sa ngã. Chính lúc ấy “em” gái là người hiểu chị nhất, phải săn sóc bằng tinh thần nhiều nhất cho chị. Từ “nâng” biểu hiện sự yêu thương đùm bọc đó. Tuy nhiên câu này có ý nghĩa rộng hơn. Giúp đỡ những người bất hạnh.

- Câu sau đã nói điều hiển nhiên. Trong nghĩa khẳng định thì: “Nhờ có thầy mà con người ta mới có sự nghiệp”. Nếu hiểu thầy theo nghĩa rộng hơn (thầy dạy nghề, thầy dạy văn hóa chẳng hạn) thì câu trên luôn đúng.

Cái sâu xa của câu tục ngữ này là lời nghiêm khắc cảnh cáo một cô cậu học trò nào đó “Áo mặc chưa qua khỏi đầu” mà đà hiểu hiện những sự khinh nhờn, thiếu tôn trọng thầy. Đây là sự cảnh báo về nhân cách học sinh của bậc làm cha chú. Như vậy, muốn là học trò thì trước hết phải có nhân cách, phải biết yêu kính thầy. Từ đây mà ngầm nói với ta rằng: Làm thầy trước hết là phải có nhân cách. Học trò trước hết nhìn vào nhân cách của thầy. Sau đó, chúng mới nhìn vào kiến thức của thầy.

Bài 20:

- Khẳng định tinh thần yêu nước và truyền thống quý báu của dân tộc.

-Tinh thần yêu nước của nhân dân ta trong quá khứ và hiện tại.

-Phát huy tinh thần yêu nước của dân tộc trong thực tế là nhiệm vụ quan trọng.

Bài 21:

Khẳng định tiếng Việt là thứ tiếng hay và đẹp, là niềm tự hào của người Việt Nam.

Bài 22:

- Khẳng định phẩm chất cao quý, không mai một theo thời gian của Hồ chủ tịch.

- Đức tính giản dị của Bác thể hiện trong đời sống và trong mối quan hệ với mọi người.

-Đời sống giản dị của Bác hòa hợp với đời sống tinh thần phong phú, cao đẹp.

-Sự giản dị trong lời nói và bài viết của Bác, sức ảnh hưởng của phẩm chất Hồ Chí Minh tới nhân dân, dân tộc.

Văn chương là một vẻ đẹp, một sự tươi sáng và là phép màu của tự nhiên ban tặng cho cuộc sống của chúng ta. Văn chương đem lại cho bạn đọc những rung cảm tích cực như: lòng biết ơn, sự đồng cảm, đức tính hi sinh cao cả,... ngoài việc cho ta những tình cảm mới, văn chương còn luyện cho ta những tinh cảm ta sẵn có. Khi đọc văn bản "Cuộc chia tay của những con búp bê" chắc hẳn ai cũng sẽ đồng cảm xót xa cho hai anh em Thành và Thủy khi bị xa nhau vì cuộc hôn nhân của bố mẹ bị đổ vỡ. Hoặc khi đọc một mẩu truyện vui nào đó thì mọi người cũng sẽ có những phút giây thư giãn đầy bổ ích vì những tiếng cười và niềm vui mà trong truyện mang lại. Vậy chẳng phải những tác phẩm, những mẩu truyện là văn chương đã gây cho ta những tình cảm ta không có sao? Rồi cũng chính cái phép màu mang tên văn chương ấy cũng đã tôi luyện, vun đắp những tình cảm mà ta sẵn có. "Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có", từ gây ở đây còn chỉ sự tiêu cực. Nếu chúng ta đọc những sách báo không phù hợp với lứa tuổi thì nó sẽ làm cho con người sa lầy vào những điều không tốt và phai mờ giá trị thật sự tốt đẹp của văn chương. Vì vậy chúng ta phải góp phần vào việc xây dựng hình ảnh văn chương ngày một tốt đẹp hơn.

- Tương phản là việc sử dụng các từ ngữ có màu sắc trái ngược nhau, nằm trong mối quan hệ đối chọi nhau, có khả năng liên tưởng đến những hình tượng nhân vật, sự vật hiện tượng phức lạp (có những nét mâu thuẫn mà thống nhất).

- Hai mặt tương phản trong truyện:

Dân chúng vật lộn với bão lũ, chống chọi với mưa lũ >< Bọn quan lại hộ đê ngồi nơi an toàn, nhàn nhã đánh bài bạc bỏ mặc dân chúng

a. Cảnh người dân hộ đê: cẳng thẳng, nhốn nháo

+ Người dân bì bõm dưới bùn lầy, ướt như chuột lột, ai ai cũng mệt lử

+ Mưa tầm tã trút xuống, nước sông cuồn cuộn bốc lên

⇒ Thảm cảnh người dân chống cơn nước lũ buồn thảm, khổ cực

b. Cảnh bọn quan lại: nhàn hạ, an toàn

+ Quan lại ngồi nơi cao ráo, vững chãi, quây đánh tổ tôm

+ Cảnh trong đình nhàn nhã, đường bệ, nguy nga

⇒ Quan lại tắc trách, tham lam

c, Hình ảnh viên quan hộ đê: bỏ mặc dân, ngồi chơi nhàn nhã

+ Đồ dùng sinh hoạt cho quan hộ đê thể hiện cuộc sống xa hoa: ống thuốc bạc, đồng hồ vàng, dao chuôi ngà

+ Quan ngồi chơi nhàn nhã, có kẻ hầu người hạ túc trực, được ăn cao lương mĩ vị

+ Quan đỏ mặt, tía tai đòi cách chức, đuổi cổ người dân báo đê vỡ

→ Sự đê tiện, tham lam của tên quan vô lại

- Tác giả dựng lên cảnh tương phản nhằm:

+ Tố cáo sự vô trách nhiệm, tham lam, lòng lang dạ thú của bọn quan lại

+ Cảnh khốn cùng, tuyệt vọng của người dân khi chống chọi bão lũ

+ Cảnh người dân thống khổ, cảnh quan sung sướng vì thắng ván bài

Sự im lặng của Phan Bội Châu là thái độ khinh bỉ của ông dành cho Va-ren - một kẻ xảo trá, lố bịch,... Đồng thời bộc lộ nét tính cáchkiên cường, bất khuất, xứng đáng là vị anh hùng xả thân vì nghĩa lớn, tiêu biểu cho khí phách dân tộc

- Oan Thị Kính là thành ngữ nhân gian gợi những nỗi oan trái ở cuộc đời Thị Kính trong cả vở chèo Quan Âm Thị Kính. Đó là nỗi oan xâu chuỗi nhiều nỗi oan cho nên mỗi lúc một đau khổ, bi thảm, mỗi lúc một bế tắc cùng quẫn.

- Thị Kính có hai nồi oan lớn: Án giết chồng và án hoang thai. Có lẽ Thị Kính là nơi tập trung cho những oan khổ tột cùng của người phụ nữ trong chế độ phong kiến. Vì thế, Oan Thị Kính là muôn nói những nỗi oan ghê gớm mà người lương thiện mắc phải.

Câu 1: Chọn câu ca dao: 

"Thân em như trái bần trôi

Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu?"

Tình cảm trong câu ca dao: 

Khẳng định giá trị của bản thân vừa là một cách nói ngậm ngùi, cay đắng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa

Quan niệm trọng nam kinh nữ trong xã hội phong kiến xưa đã biến cuộc đời người phụ nữ thành chuỗi bi kịch kéo dài.

Trái bần rụng xuống nước, bập bềnh trôi nổi theo sóng =>  là loại cây tầm thường (bần: nghèo), chẳng có mấy giá trị.

Trái bần trôi hoàn toàn phụ thuộc vào gió, vào sóng. Gió nhẹ, sóng êm thì từ từ thanh thản, chẳng may gió dập, sóng dồi => Đành cam chịu cảnh ba chìm bảy nổi chín lênh đênh, biết tấp vào đâu

Người phụ nữ không được làm chủ bản thân, cam chịu định mệnh bất công.

Hiện thực nghiệt ngã, tương lai mở mịt, không một chút vui, không một niềm hi vọng. 

II. Soạn bài siêu ngắn: Kiểm tra phần Văn

=> Sông núi nước Nam – Lý Thường Kiệt:

Nội dung: Ý thức độc lập chủ quyền và quyết tâm chiến đấu chống giặc ngoại xâm

Nghệ thuật: Cách sử dụng từ ngữ đắt giá, Giọng thơ đanh thép

Câu 3: Chép lại hai câu thơ Đường đã học, lí do vì sao mà em thích hai câu thơ đó.

Bài thơ: “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”

Sàng tiền minh nguyệt quang,

Nghi thị địa thượng sương,

Cử đầu vọng minh nguyệt,

Đê đầu tư cố hương.

=> Vì bài thơ thể hiện tình cảm tha thiết với trăng, với thiên nhiên trong tâm hồn nhà thơ và nỗi nhớ quê hương của kẻ tha hương lữ thứ trong đêm thanh tịnh

Câu 4: Hai câu thơ nói về  về vẻ đẹp của trăng trong hai bài thơ Cảnh khuya và Rằm tháng Giêng của Hồ Chí Minh

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa 

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”

Trăng là nguồn thi hứng bất tận của những người làm thơ, yêu thơ. Ánh trăng luôn mang tới cho người nghệ sĩ những cảm xúc mới lạ. 

=> Với người nghệ sĩ Hồ Chí Minh, trăng trong thơ của Người luôn mang một vẻ đẹp tròn đầy, tinh tế. Hai câu thơ đã phần nào nói lên vẻ đẹp tâm hồn người thi sĩ. 

Câu 5: Cảm nhận được về tình cảm quê hương đất nước của tác giả qua việc hồi tưởng hình ảnh mùa xuân trên đất Bắc trong bài Mùa xuân của tôi:

Mùa xuân của Vũ Bằng được hiện lên bởi giờ phút quây quần bên gia đình và những phong tục cổ truyền của dân tộc những ngày Tết.

Vũ Bằng là một con người yêu quê hương, đất nước tha thiết.

Ta thấy được một trái tim yêu nước nồng nàn, một niềm mong mỏi, khát khao đến cháy bỏng đất nước được thống nhất và được trở về quê nhà của Vũ Bằng.

Câu 6: Hai câu tục ngữ em tâm đắc:

“Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng ba”

=> Mỗi năm, đến ngày mùng mười tháng ba âm lịch, người dân lại nô nức kéo nhau về đền Hùng (Phú Thọ) nơi quê cha đất tổ để tưởng nhớ vị vua đã dựng nên đất nước, để cả dân tộc cùng nhớ về những con người.. Nhớ ơn Người mang lại cho mình cuộc sống ấm no hạnh phúc trở thành lẽ tự nhiên, trở thành nếp sống, nếp nghĩ và phẩm chất tốt đẹp của nhân dân ta

Câu 7: Luận điểm trong các bài: 

Bài 20 (Tinh thần yêu nước của nhân dân ta ): 

• Tinh thần yêu nước là một truyền thống quý báu của nhân dân ta.
• Tinh thần yêu nước qua lịch sử và trong hiện tại.
• Nhiệm vụ phát huy tinh thần ấy.

Bài 21 (Sự giàu đẹp của tiếng Việt) : Tiếng Việt là một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay, đầy sức sống.

Bài 23 (Đức tính giản dị của Bác Hồ) :

• Sự nhất quán giữa cuộc đời hoạt động cách mạng với cuộc sống thanh bạch của Bác.
• Sự giản dị của Bác trong sinh hoạt, lối sống, làm việc.

Câu 8: Chứng minh ý kiến của Hoài Thanh: “Văn chương gây cho ta những tình cảm không có, luyện những tình cảm ta sẵn có”:

“Những tình cảm không có” 

• Mới sinh ra, mỗi chúng ta chỉ có những cảm xúc đơn giản là vui, buồn, hờn, giận. Nhưng từng ấy cảm xúc sao có thể làm nên tâm hồn của một con người? Văn chương sẽ đem tới cho ta những cảm xúc mới.
• Văn chương có đủ sức mạnh để thay đổi một con người, văn chương thấm sâu vào nếp nghĩ và làm thay đổi suy nghĩ tư duy của con người.

“Văn chương còn luyện những tình cảm ta săn có” 

“Tình cảm sẵn có” là những tình cảm vốn dĩ đã tồn tại trong tâm hồn, đôi khi, tình cảm ấy đã nằm trong tâm trí ta quá lâu đến nỗi nó nhăn nhúm, mốc meo.

Văn chương đã giúp ta nhắc lại những cảm xúc ấy, gọi nó dậy để con người có thể khắc sâu hơn về những cảm xúc ấy một lần nữa.

=> Ví dụ: Bài “Mùa xuân của tôi” của Vũ Bằng được viết bằng nét bút rất tinh tế, bằng cảm xúc chân thật và nỗi nhớ da diết trong trái tim của một người con xa quê

Câu 9: Nghệ thuật tương phản đối lập là tạo ra những hành động, những cảnh tượng, những tính cách trái ngược nhau để qua đo làm nổi bật một ý tưởng, một bộ phận trong tác phẩm hoặc tư tưởng chính của tác giả.

Tác dụng của thủ pháp tương phản đối lập “Sống chết mặc bay”:

• Tố cáo sự vô trách nhiệm, tham lam của bọn quan lại
• Cảnh khốn cùng, tuyệt vọng của người dân chống lũ