Có thể chia tám câu tục ngữ trong bài làm hai nhóm:
Nhóm 1: Câu 1, 2, 3, 4 là những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Nhóm 2: Câu 5, 6, 7, 8 là những câu tục ngữ về lao động sản xuất.
(HS có thể có cách chia khác. Tuy nhiên cách chia trên là tối ưu)
Trả lời
Có thể chia tám câu tục ngữ trong bài làm hai nhóm:
Nhóm 1: Câu 1, 2, 3, 4 là những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Nhóm 2: Câu 5, 6, 7, 8 là những câu tục ngữ về lao động sản xuất.
(HS có thể có cách chia khác. Tuy nhiên cách chia trên là tối ưu)
Trả lời
Trả lời
Câu tục ngữ: Ráng mỡ gà có nhà thì giữ
- Ngắn gọn: Số lượng 7 từ
- Thường có vần, nhất là vần lưng: từ “gà” vần với từ “nhà”
- Hai vế đối xứng cả hình thức lẫn nội dung: “ráng mỡ gà” đối với vế “có nhà thì giữ”
- Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh: hình ảnh “ráng mỡ” ở chân trời báo hiệu trời sắp có mưa bão lớn.
Trả lời
LUYỆN TẬP
Sưu tầm thêm một số câu tục ngữ có nội dung phản ánh kinh nghiệm của nhân dân ta về các hiện tượng mưa, nắng, bão, lụt.
Lời giải chi tiết
* Cơn đằng đông vừa trông vừa chạy.
Cơn đằng tây vừa cày vừa ăn
* Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước.
* Gió nam đưa xuân sang hè.
* Vùng mây thì gió, đỏ mây thì mưa.
* Trăng quần đại hạn, trăng tán thì mưa.
Trả lời
Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất đã phản ánh, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu của nhân dân trong việc quan sát các hiện tượng thiên nhiên và trong lao động sản xuất. |
Trả lời
Câu 1: Em cần đọc kĩ phần chú thích để hiểu nghĩa của các từ khó. Những câu tục ngữ có giá trị rất lớn cả trong đời sống - sản xuất và giá trị văn học.
Trả lời
II. Soạn bài siêu ngắn: Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất
Câu 2: Có thể chia những câu tục ngữ thành hai nhóm:
Nội dung chính của từng nhóm câu tục ngữ là:
Trả lời
Câu 3: Phân tích từng câu tục ngữ:
1. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
2. Mau sao thi nắng, vắng sao thì mưa.
3. Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ
4. Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
5. Tấc đất tấc vàng
6. Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền.
7. Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống
8. Nhất thì nhì thục
Trả lời
Câu 4: Về đặc điểm ngắn gọn: Mỗi câu tục ngữ chỉ có một số lượng từ không nhiều. Có câu chỉ có 6 đến 8 chữ, có những câu chỉ có 4 chữ như “Tấc đất, tấc vàng” hay “Nhất thì nhì thục”, thể hiện sự đúc kết cô đọng những kinh nghiệm của ông cha ta trải qua bao đời.
Vần: Tám câu tục ngữ câu nào cũng có vần, đại đa số là vần lưng (vần nằm ở giữa câu) có những câu có tới hai vần
Trả lời
Câu 5: Sưu tầm câu tục ngữ có nội dung phản ánh kinh nghiệm của nhân dân ta về các hiện tượng mưa, nắng, bão, lụt.
Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa
"Chuồn chuồn bay thấp mưa ngập bờ ao,
Chuồn chuồn bay cao mưa rào lại tạnh"
Trả lời
Các từ ngữ đã chú thích trong SGK
- Mau: trái nghĩa với thưa, ở đây có nghĩa là dày, nhiều.
- Ráng: sắc màu vàng, phía cuối chân trời do ánh nắng mặt trời chiếu vào mây.
- Tháng bảy kiến bò: Kiến bò lên cao vào tháng 7 là hiện tượng sắp có lụt lội.
-Thì: thời vụ trồng trọt
-Thục; cày bừa
- Trì: Ao.
- Viên: vườn
- Điền: Ruộng.
Câu 2 (trang 4 sgk Văn 7 Tập 2): Căn cứ vào nội dung các câu tục ngữ, có thể chia chúng làm hai nhóm: Chia làm 2 nhóm: - Nhóm thứ 1: Những câu tục ngữ về thiên nhiên: từ câu tục ngữ 1 đến câu tục ngữ 4 - Nhóm thứ 2: Những câu tục ngữ về lao động sản xuất: từ câu tục ngữ 5 đến câu tục ngữ 8
Trả lời
Câu tục ngữ | Ý nghĩa | Cơ sở thực tiễn | Các trường hợp áp dụng | Giá trị kinh nghiệm |
1.Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
| Vào tháng 5 âm lịch ngày thường dài hơn đêm ( đêm ngắn, ngày dài) Vào tháng 10 âm lịch thì ngược lại, ngày ngắn, đêm dài | Quan sát, những trải nghiệm về thời gian, không gian mà nhân dân đã trải qua | Sắp xếp công việc hợp lí theo thời gian Giữ gìn sức khoẻ | Mang lại ý thức tiết kiệm thời gian cho con người, ý thức về sự quan trọng của thời gian, công việc,… để không bị lãng phí các khoảng thời gian trong năm |
2. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
| Trời đêm mà có nhiều sao thì dự báo trời sẽ năng, bầu trời mà ít sao thì trời sẽ mưa | Quan sát và kinh nghiệm thực tế | Phân bố, lựa chọn công việc phù hợp để tránh gặp thời tiết bất thường khi làm việc. Chuẩn bị ô, dù,…nếu dự đoán trời mưa | Con người biết ý thức nhìn trời sao để dự đoán thời tiết, sắp xếp công việc của mình |
3. Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
| Khi trên bầu trời xuất hiện ráng mỡ gà thì thường có mưa bõ lớn xảy ra. | Quan sát hiện tượng | Đề phòng. Chuẩn bị chống bão , giữ gìn nhà cửa, cây trồng, bảo vệ tài sản | Giúp con người ý thức việc phòng chống thiên tai, lũ lụt |
4. Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
| Nếu kiến di chuyển nhiều vào tháng bảy thì có khả năng lũ lụt sắp xảy ra | Quan sát thực tế. Kiến rất nhạy cảm bởi chúng có các tế bào cảm biến, khi chúng nhận biết được sắp có những đợt mưa lớn thì chúng thường chọn cách di chuyển lên cao vừa để tránh lụt vừa tận dụng thời cơ đất mềm để xây tổ mới. | Đề phòng lũ lụt | Ý thức về phòng chống lũ lụt, bảo vệ hoa màu, tài sản |
5. Tấc đất tấc vàng
| Gía trị của đất, mỗi tấc đất là một tấc vàng | Cơ sở thực tiễn: đất tạo nên hạt láu thơm, hạt ngọc trời, đất cho con người chỗ ở, lao động,…. Đất cho con người khai thác vô tận. | -Coi trọng giá trị của đất - Biết tận dụng đất để lao động | Ý thức trân trọng và giữ gìn môi trường đất Phê phán sự lãng phí đất đai |
6. Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền.
| Trong các nghề làm kinh tế thì nghề mang lại lợi ích kinh tế cao nhất là nghề câu cá, nghề làm vườn thứ hai và nghề làm ruộng mang lại lợi ích kinh tế cao thứ ba. | Từ kinh nghiệm thực tế mà lợi ích của các nghề mang lại cho người lao động | -Khai thác tối ưu những thuận lợi của điều kiện tự nhiên để phát triển kinh tế.
| Khai thác tối ưu những thuận lợi của điều kiện tự nhiên để phát triển kinh tế. Biết lựa chọn nghề phù hợp với vị trí, đất đai để canh tác |
7. Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
| Các yếu tố quan trọng xếp theo thứ tự : nước, phân, chăm chỉ, giống đối với nghề trồng lúa | Thực tế làm nông của người nông dân, họ biết yếu tố gì là cần nhất với cây lúa | -Biết cách chăm bón cho cây lúa -Biết đầu từ cả công sức các phương diện khác cho cây | Ứng dụng trong nông nghiệp, ý thức chăm sóc cây trồng, chọn giống |
8. Nhất thì, nhì thục.
| Thời vụ có vai trò quan trọng nhất đối với cây trồng, tiếp theo là đất đai được làm kĩ, khai phá | Từ thực tế làm nông của người dân, cây này phù hợp với mùa này, cây khác lại phú hợp với mùa khác.
| VD: Tháng hai trồng đậu, tháng ba trồng cà Tháng tư cày vỡ ruộng ra Lựa chọn nông sản phù hợp với mùa vụ -Biết chăm kĩ, canh tác đất đai trước khi gieo trồng | Ý thức về thời vụ Ý thức về giữ gìn và bảo vệ, canh tác đất đai |
Trả lời
Minh họa đặc điểm về hình thức:
- Ngắn ngọn:
+ Câu tục ngữ (5) : tấc đất , tấc vàng: 4 chữ
+ Câu tục ngữ (8): nhất thì, nhì thục: 4 chữ
+ Các câu tục ngữ còn lại cũng không quá nhiều chữ
- Thường có vần nhất là vần lưng:
+ Câu tục ngữ (2) : vần lưng: nắng – vắng
+ Câu tục ngữ ( 6): viên – điền
+ Các câu còn lại: năm – nằm; mười – cười, nhì – thì,…..
- Có vế đối nhau cả về hình thức và nội dung:
+ Hình thức:
Đêm >< Ngày, Tháng năm >< tháng mười; sáng >< tối.
+ Nội dung: : Vào tháng 5 âm lịch ngày dài đêm ngắn, còn vào tháng 10 thì ngày ngắn đêm dài.
Trả lời
Trả lời