Soạn bài Thuế máu

Về cách đặt tên chương, tên các phần của tác giả:

- Người dân thuộc địa phải gánh chịu nhiều thứ thuế bất công, vô lí. Song có lẽ một trong các thứ thuế tàn nhẫn, phũ phàng nhất là bị bóc lột xương máu, mạng sống. “Thuế máu” là cách gọi của Nguyễn Ái Quốc. Cái tên “thuế máu” gợi lên số phận thảm thương của người dân thuộc địa, bao hàm lòng căm phẫn, thái độ mỉa mai đối với tội ác đáng ghê tởm của chính quyền thực dân.

- Trình tự và cách đặt tên các phần trong chương gợi lên quá trình lừa bịp, bóc lột đến cùng kiệt thuế máu của bọn thực dân cai trị. Từ “chiến tranh và người bản xứ" đến “Chế độ lính tình nguyện” rồi chỉ ra “Kết quả của sự hi sinh”, các phần nối tiếp như thế... chứng tỏ tinh thần chiến đấu mạnh mẽ, sự phê phán triệt để của Nguyễn Ái Quốc.

So sánh thái độ của các quan cai trị thực dân đối với người dân thuộc địa ở hai thời điểm: trước khi có chiến tranh và khi chiến tranh đã xảy ra. Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh phi nghĩa được miêu tả như thế nào?

Lời giải chi tiết

a) So sánh thái độ của các quan cai trị thực dân đối với người dân thuộc địa ở thời gian trước với khi cuộc chiến tranh xảy ra

- Trước chiến tranh, họ bị xem là giống người hạ đẳng, bị đối xử đánh đập như súc vật.

- Khi cuộc chiến tranh bùng nổ, lập tức họ được các quan cai trị tâng bốc vỗ về, được phong cho những danh hiệu cao quý. Điều ấy nói lên thủ đoạn lừa bịp bỉ ổi của chính quyền thực dân để bắt đầu biến họ thành vật hi sinh, các từ ngữcác hình ảnh trong lời lẽ của bọn thực dân cầm quyền được Nguyễn Ái Quốc nhắc lại với dụng ý, giọng điệu trào phúng.

b) Số phận thảm thương của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh phi nghĩa.

- Phải đột ngột xa lìa gia đình, quê hương vì mục đích vô nghĩa, đem mạng sống mà đánh đổi lấy những vinh dự hão huyền.

- Bị biến thành vật hi sinh cho lợi ích, danh dự của những kẻ cầm quyền. Tác giả đã kể ra bao cái chết thảm thương của người lính thuộc địa trên các bãi chiến trường ác liệt, xa xôi. Giọng điệu đoạn này vừa giễu cợt vừa thật xót xa.

- Tuy không trực tiếp ra mặt trận nhưng rất nhiều người dân thuộc địa làm công việc chế tạo vũ khí, phục vụ chiến tranh ở hậu phương cũng chịu bệnh tật, cái chết đau đớn.

- Tác giả đã nêu ra một con số đáng chú ý về số người bản xứ đã bỏ mình trên đất Pháp trong mấy năm chiến tranh thế giới thứ nhất.

- Tiến hành lùng ráp, vây bắt và cưỡng bức người ta phải đi lính.

- Lợi dụng chuyện bắt lính mà dọa nạt, xoay xở kiếm tiền đối với những nhà giàu.

- Sẵn sàng trói, xích, nhốt người ta như nhốt súc vật, sẵn sàng đàn áp dã man nếu như có chống đối.

- Trong khi làm những điều trên, chính quyền thực dân vẫn rêu rao về lòng tự nguyện đầu quân của người dân thuộc địa. Lời tuyên bố trịnh trọng của chính phủ toàn quyền Đông Dương chỉ càng bộc lộ sự lừa bịp trơ trẽn.

- Không hề có sự tình nguyện hiến dâng xương máu như lời lẽ bịp bợm của bọn cầm quyền. Tác phẩm đã kể ra các sự thực: người dân thuộc địa hoặc trốn tránh hoặc phải xì tiền ra. Thậm chí họ tìm cách tự làm cho mình nhiễm phải những bệnh nặng nhất để khỏi phải đi lính

Kết quả của sự hi sinh của người dân thuộc địa trong các cuộc chiến tranh như thế nào? Nhận xét về cách đối xử của chính quyền thực dân đối với họ sau khi đã bóc lột hết “thuế máu” của họ?

Lời giải chi tiết

- Khi chiến tranh chấm dứt thì các lời tuyên bố “tình tứ” của các ngài cầm quyền cũng tự dưng im bặt. Những người từng hi sinh bao xương máu, từng được tâng bốc trước đây mặc nhiên trở lại “giống người hèn hạ”.

- Đối với người dân thuộc địa, sự hi sinh chẳng hề mang lại lợi ích gì cho họ bởi chế độ bản xứ không hề biết đến chính nghĩa và công lí.

- Bộ mặt tráo trở, tàn nhẫn của chính quyền thực dân lại được bộc lộ trắng trợn khi tước đoạt hết của cải mà người lính thuộc địa mua sắm được, đánh đập họ vô cớ, đối xứ với họ thô bỉ như đối với súc vật. Người dân thuộc địa lại trở về vị trí hèn hạ ban đầu sau khi bị bóc lột trắng trợn hết thuế máu.

a) Ba phần của chương “Thuế máu" được bố cục theo trình tự thời gian: trước, trong và sau khi xảy ra cuộc chiến tranh thế giới 1914 - 1918. Với cách sắp xếp này bộ mặt giả nhân giả nghĩa trơ trẽn, bản chất độc ác cúa chính quyền thực dân Pháp xung quanh việc bóc lột thuế máu được phơi bày toàn diện, triệt để. Mặt khác, thân phận thảm thương của người dân nô lệ ở các xứ thuộc địa được miêu tả một cách cụ thể, sinh động.

Dưới chế độ độc tài tàn bạo của thực dân Pháp, Nguyễn Ái Quốc đã vạch ra những tội ác tày trời, giáng một đòn chí mạng vào chế độ thực dân. “Bản án chế độ thực dân Pháp” được Bác viết khi mình còn đang hoạt động cách mạng tại Pháp. Bài “Thuế máu” là chương đầu tiên trong tác phẩm tố cáo sự tàn bạo đậy bất nhân man rợ của các tên quan lại cầm quyền của thực dân Pháp. Khi chiến tranh thế giới chưa nổi ra, chúng coi dân ta như những tên da đen bẩn thỉu, chỉ biết kéo xe và ăn đòn. Cuộc chiến tranh nổ ra chúng đem dân ta ra làm những tấm lá chắn thay thế, đỡ cho chúng khỏi đạn pháo. Biết bao người thương vong nhà cửa tan hoang không chỗ chui thân. Chúng còn lập ra bao nhiêu thứ thuế bắt dân ta phải đóng nộp, thứ thuế mà độc ác nhất là “thuế máu”. Một loại thuế phải được trả bằng da bằng thịt, chúng gọi chế độ bắt lính của chúng là chế độ lính tình nguyện ép dân ta phải đi lính tham gia vào các cuộc đấu tranh với chính nước mẹ. Những sự gian xảo với đầy đủ mọi tinh vi mánh khóe của chúng chỉ để ép dân ta phải đi lính chịu trận thay cho những kẻ quan lại tàn ác. Chiến tranh dừng lại chúng lại coi ta như những món đồ chơi, con súc vật chạy ngoài đường.  Khi vào nước ta chúng lấy cái danh nghĩa tự xưng là “khai phá văn minh” cho dân An Nam nhưng thực chất là đang mượn tay đồng bào ta đánh dân ta. Bằng những lời văn đanh thép lí lẽ sắc bén của mình, Nguyễn Ái Quốc đã vạch trần mọi âm mưu tội ác của thực dân Pháp, lên án tố cáo bộ mặt thực sự gian dối đằng sau lớp vỏ bọc muốn giúp nước ta của Pháp. Từ đó muốn nhân dân cùng toàn thế giới biết được ý đồ thật sự của thực dân Pháp đang hoành hành trên đất Việt.

- Phần 1: I. Chiến tranh và người bản xứ.

- Phần 2: II. Chế độ lính tình nguyện.

- Phần 3: III. Kết quả của sự hi sinh.