LỰA CHỌN TRẬT TỰ TỪ TRONG CÂU
Câu 1 (Trang 139, SGK Ngữ Văn 8, tập 2)
Hãy viết lại câu sau đây bằng cách chuyển từ in đậm vào những vị trí có thể được (có thể thêm từ một cách vào chỗ thật cần thiết).
Chị Dậu rón rén bưng một bát [cháo] lớn đến chỗ chồng nằm.
(Ngô Tất Tố)
Trả lời:
Chuyển những từ in đậm:
(1) Chị Dậu bưng một bán lớn rón rén đến chỗ chồng nằm.
(2) Rón rén bưng một bán lớn, chị Dậu đến chỗ chồng nằm.
(3) Chị Dậu đến chỗ chồng nằm, (tay) rón rén bưng một bát lớn
Câu 2 (Trang 139, SGK Ngữ Văn 8, tập 2)
Hãy viết lại câu sau đây bằng cách đặt cụm từ in đậm vào vị trí khác trong câu này.
Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.
(Ngô Tất Tố)
Trả lời:
Đặt cụm từ in đậm vào những vị trí khác nhau.
(1) Anh Dậu hoảng quá vội để bát cháo (....).
(2) Anh Dậu để vội bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, hoảng quá không nói được câu gì cả.
(3) Anh Dậu để vội bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, hoảng quá không nói được câu gì.
(4) Vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì, anh Dậu hoảng quá.
Câu 3 (Trang 139, SGK Ngữ Văn 8, tập 2)
Hãy phân tích chỗ khác nhau trong cách diễn đạt ở câu đã cho với câu viết lại ở bài tập 2 trên đây.
Trả lời:
Khi viết như (1) thì Anh Dậu là chủ ngữ, "hoảng quá" là vị ngữ. Kết cấu câu C-V này làm chủ ngữ cho cả câu. Đây chỉ là câu trần thuật khách quan trình bày một hành động sự việc
+ "Anh Dậu vội để bát cháo xuống phản" vì "hoảng quá"
+ "Anh Dậu lăn đùng ra đó" do "hoảng quá"
+ "Anh Dậu không nói được câu gì" vì "hoảng quá"
Hai tiếng "hoảng quá" rõ ràng ta xác lập một quan hệ nguyên nhân kết quả. Nó chi phối những vị ngữ - thành phần thông báo quan trọng nhất của câu. Hai tiếng “hoảng quá” ở câu này thường được coi là thành phần đề ngữ của câu.