Soạn bài Câu cảm thán

- Không phải tất cả các câu trong những đoạn trích trên đều là câu cảm thán, chỉ có các câu sau (các câu có chứa những từ ngữ cảm thán) mới là câu cảm thán (chú ý các từ in đậm):

+ (a):Than ôi!; Lothay!; Nguythay!

+ (b):Hỡicảnh rừng ghê gớm của taơi!

+ (c):Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.

Phân tích tình cảm, cảm xúc được thể hiện trong những câu sau đây. Có thể xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không? Vì sao?

a) Ai làm cho bể kia đầy

Cho ao kia cạn cho gầy cò con?

(Ca dao)

b) Xanh kia thăm thẳm từng trên

Vì ai gây dựng cho nên nỗi này?

(Chinh phụ ngâm khúc)

c)Tôi có chờ đâu, có đợi đâu;

Đem chi xuân đến gợi thêm sầu.

(Chế Lan Viên,Xuân)

d)Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ?

(Tô Hoài,Dế Mèn phiêu lưu kí)

Lời giải chi tiết

- Nghĩa biểu cảm thể hiện trong các câu trên là:

a) Đây là lời than thở của người nông dân dưới chế độ cũ.

b) Lời than của người chinh phụ trước cảnh chiến tranh phong kiến chia cắt hạnh phúc của gia đình mình.

c) Đây là tâm trạng bế tắc của người thi sĩ trước cuộc sống (khi đất nước còn chịu cảnh nô lệ lầm than).

d) Sự ân hận của Dế Mèn sau khi trót gây ra cái chết của Dế Choắt.

- Để biểu đạt tình cảm, cảm xúc, có thể dùng nhiều kiểu câu khác nhau (câu nghi vấn, câu trần thuật, câu cầu khiến) không nhất thiết phải dùng câu cảm thán. Các trường hợp nêu trên cũng vậy, tuy đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc thế nhưng không có câu nào là câu cảm thán (vì không có hình thức đặc trưng của kiểu câu này).

a)Em cảm ơn chị thật nhiều! Tình cảm mà chị dành cho em sâu sắc xiết bao!

b)Chao ôi! Rực rỡ thay cảnh bình minh trên biển!

Nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vấn, câu cầu khiến và câu cảm thán.

Lời giải chi tiết

Câu (trang 44 Ngữ Văn 8 Tập 2)

- Trong những đoạn trích trên, những câu sau là câu cảm thán:

a) Hỡi ơi lão Hạc!

b) Than ôi!

- Đặc điểm hình thức cho biết đó là câu cảm thán:

a) Có từ cảm thán "hỡi ơi" và dấu chấm than ở cuối câu.

b) Là từ cảm thán "than ôi" và dấu chấm than ở cuối câu.

- Câu cảm thán dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết); xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn chương.

Câu 1 (trang 44 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Không phải tất cả các câu đều là câu cảm thán.

Những câu cảm thán là:

a) Than ôi!

Lo thay!

Nguy thay!

b) Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!

c) Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi.

Vì đó là những câu có từ cảm thán, có dấu chấm than ở cuối câu (trừ câu c).

Câu 2 (trang 44 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Các câu trên đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc:

a) là sự than thở, oán trách,

b) là sự than thở, oán trách

c) là tâm trạng buồn rầu,

d) là sự ân hận, tự trách mình.

- Mặc dù các câu trên đều bộc lộ tình cảm, cảm xúc nhưng chúng đều không phải là câu cảm thán vì chúng không mang dấu hiệu hình thức của câu cảm thán (không sử dụng từ ngữ cảm thán, không có dấu chấm than khi kết thúc câu).

Câu 3 (trang 45 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Đặt câu

a) Trời ơi, con nhớ mẹ biết bao!

b) Ôi, mặt trời mọc đẹp quá!

Câu 4 (trang 44 Ngữ Văn 8 Tập 2)

Đặc điểm hình thức và chức năng của:

- Câu nghi vấn

      + Hình thức: có từ nghi vấn và dấu hỏi chấm ở cuối câu

      + Chức năng: dùng để hỏi

- Câu cầu khiến

      + Hình thức: có các từ cầu khiến đi kèm, có ngữ điệu cầu khiến, thường kết thúc bằng dấu chấm than

      + Chức năng: dùng để ra lệnh, khuyên bảo, yêu cầu,..

- Câu cảm thán

      + Hình thức: có các từ cảm thán, kết thúc bằng dấu chấm than

      + Chức năng: dùng để bộc lộ cảm xúc trực tiếp của người nói, người viết.