Soạn bài Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

Trong bài Khóc Dương Khuê, Nguyễn Khuyến viết:

"Bác Dương thôi đã thôi rồi,

Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta."

(Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê)

- Chữ "thôi" (nghĩa gốc): Là kết thức một việc gì đó

- Trong câu thơ của Nguyễn Khuyến, từ "thôi" (thứ hai) được dùng với nghĩa chấm dứt, kết thúc cuộc đời, cuộc sống, có nghĩa là Bác Dương đã mất rồi

=> Lối nói giảm nói tránh giảm bớt đi sự xót xa.

Về cách sắp đặt từ ngữ trong hai câu thơ:

"Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn."

(Hồ Xuân Hương - Tự tình)

- Hai câu thơ trên nổi bật là biện pháp đảo ngữ, đảo danh từ trung tâm lên trước

- Sử dụng các động từ mạnh: "xiên", "đâm toạc",..

=> Tạo nên âm hưởng mạnh cho câu thơ, dữ dội của thiên nhiên

VD: Những loài cá đều có đặc điểm chung giống nhau như là cùng sống dưới nước, thở bằng mang. Bên cạnh đó cũng có một vài đặc điểm khác biệt. Chẳng hạn như vấn đề sinh sản, đa số cá loài cá đều đẻ trứng, nhưng cá heo, cá ngựa,.. lại đẻ con.

- Từ "thôi" nghĩa gốc là chấm dứt, kết thúc một hoạt động

- Từ "thôi" (thứ 2) có ngụ ý Bác Dương đã kết thúc cuộc đời của mình, ra đi về cõi vĩnh hằng

=> Làm giảm đi nỗi đau, mất mát

Về cách sắp đặt từ ngữ trong hai câu thơ:

"Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn."

(Hồ Xuân Hương - Tự tình)

- Hai câu thơ trên nổi bật là biện pháp đảo ngữ, đảo danh từ trung tâm lên trước

- Sử dụng các động từ mạnh: "xiên", "đâm toạc",..

=> Tạo nên âm hưởng mạnh cho câu thơ, dữ dội của thiên nhiên

VD: Những loài cá đều có đặc điểm chung giống nhau như là cùng sống dưới nước, thở bằng mang. Bên cạnh đó cũng có một vài đặc điểm khác biệt. Chẳng hạn như vấn đề sinh sản, đa số cá loài cá đều đẻ trứng, nhưng cá heo, cá ngựa,.. lại đẻ con.

Trong bài Khóc Dương Khuê, Nguyễn Khuyến viết:

"Bác Dương thôi đã thôi rồi,

Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta."

(Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê)

- Chữ "thôi" (nghĩa gốc): Là kết thúc một việc gì đó (thôi việc là nghĩ việc, thôi học là dừng hẳn lại việc học tập,..)

- Trong câu thơ của Nguyễn Khuyến, từ "thôi" (thứ hai) có nghĩa Bác Dương đã chấm dứt, kết thúc cuộc đời của mình. Đây là sự sáng tạo cho từ "thôi" tránh việc nói trực tiếp "Bác Dương đã mất rồi"

=> Làm giảm bớt đi sự đau lòng và xót xa của tác giả khi mất đi người bạn tri kỷ.

Về cách sắp đặt từ ngữ trong hai câu thơ:

"Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn."

(Hồ Xuân Hương - Tự tình)

- Hai câu thơ trên nổi bật là biện pháp đảo ngữ, đảo danh từ trung tâm lên trước

- Sử dụng các động từ mạnh: "xiên", "đâm",..

=> Tạo nên âm hưởng mạnh cho câu thơ, dữ dội của thiên nhiên

- Các câu đều có hình thức đảo trật tự cú pháp: Sắp xếp bộ phận vị ngữ (động từ + bổ ngữ: "xiên ngang" - "mặt đất", "đâm toạc" - "chân mây") lên trước chủ ngữ ("rêu từng đám", "đá mấy hòn").

=> Tạo nên âm hưởng mạnh cho câu thơ, dữ dội của thiên nhiên

VD: Những loài cá đều có đặc điểm chung giống nhau như là cùng sống dưới nước, thở bằng mang. Bên cạnh đó cũng có một vài đặc điểm khác biệt kích thước (lớn- nhỏ), màu sắc và đặc tính (hiền- dữ). Chẳng hạn như vấn đề sinh sản, đa số cá loài cá đều đẻ trứng, nhưng cá heo, cá ngựa,.. lại đẻ con.