Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát - Cao Bá Quát

- Những yếu tố tả thực:

+ Hình ảnh bãi cát được nhắc đi nhắc lại (điệp ngữ).

+ Mờ mịt, núi muôn lớp, sóng muôn đợt, một sa mạc cát mênh mông vô tận, bãi cát lại bãi cát, một người đi đến mặt trời lặn vẫn chưa thôi, vừa đi vừa lệ tuôn đầy.

- Ý nghĩa tượng trưng:Hình ảnh bãi cát dài tượng trưng cho con đường đời xa xôi, mờ mịt. Con đường đi tìm lý tưởng cao đẹp của người quân tử vô cùng gian nan và thử thách. Hình ảnh này xuyên suốt bài thơ, hình ảnh gắn với tâm trạng của nhân vật trữ tình. Qua đó cũng thể hiện được nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng nhưng xã hội bù nhìn không cho ông lối thoát.

Sáu câu thơ:

Không học được tiên ông phép ngủ,

Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!

Xi (xưa nay, phường danh lợi,)

Tất tả trên đường đời.

Đầu gió hơi men thơm quán rượu,

Người say vô số, tỉnh bao người?

- Hai câu thơ: "Không học được tiên ông phép ngủ, - Trèo non, lội suối, giận khôn vơi" thể hiện nỗi chán nản của nhà thơ vì tự mình phải hành hạ mình để theo đuổi công danh.

- Trong khi đó bốn câu thơ còn lại nói về sự cám dỗ của chuyện công danh đối với người đời. Nhận định mang tính khái quát về những kẻ ham danh lợi đều phải chạy ngược chạy xuôi nhọc nhằn vất vả được nhà thơ minh hoạ bằng hình ảnh người đời thấy ở đâu có quán rượu ngon đều đổ xô đến, mấy ai tỉnh táo thoát ra khỏi sự cám dỗ củarượu. Danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm say người.

=> Sáu câu thơ như là bước chuẩn bị cho kết luận của tác giả: Cần phải thoát khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa.

- Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát là tâm trạng chán nản, mệt mỏi rã rời.

- Tầm tư tướng cao rộng của nhà thơ chính là ở chỗ đã nhận ra tính chất vô nghĩa cúa lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ. Từ chuyện đi trên cát mà liên tưởng đến chuyện lợi danh, đến chốn quan trường là một sự liên tưởng sáng tạo mà logic. Người đi trên cát sa lầy vào trong cát chẳng khác nào cái mồi công danh, bổng lộc giống như cái bả lôi kéo con người, làm cho con người mê muội. Nhìn thấy con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, đầy chông gai, tuy chưa thể tìm ra một con đường đi nào khác, song Cao Bá Quát đã thấy không thể cứ đi trên bãi cát danh lợi đó mãi được.

=> Cao Bá Quát nhìn thấy sự vô nghĩa, hời hợt của con đường công danh theo lối cũ

-Bài ca ngắn đi trên bãi cátlà một bài thơ thuộc loại cổ thể có phần tự do về kết cấu, về vần và nhịp điệu.

+ Nhịp điệu của bài thơ này được tạo nên chủ yếu nhờ sự thay đổi độ dài của các câu thơ cũng như sự khác nhau trong cách ngắt nhịp của mỗi câu thơ, đem lại khả năng diễn đạt phong phú.

+ Có từng cặp đối xứng với số lượng chữ không đều nhau: 5 chữ, 7 chữ, 8 chữ.

+ Cách ngắt nhịp khá linh hoạt, khi thì là nhịp 2/3 (Trường sa/ phục trường sa), khi là 3/5 (Quân bất học/ tiên gia mĩ thuỵ ông), khi lại là 4/3 (Phong tiền tửu điểm/ hữu mĩ tửu).

+ Câu cuối cùng (Quân hồ vi hồ sa thượng lập ?) không có cặp đối, như một câu hỏi buông ra đầy ám ảnh.

=> Nhịp điệu diễn đạt sự gập ghềnh, trúc trắc của những bước đi trên bãi cát dài, tượng trưng cho con đường công danh.

Câu 1: Ý nghĩa tượng trưng của các yếu tố tả thực hình ảnh người đi trên cát:

  Hình ảnh bãi cát được nhắc đi nhắc lại.

  Trên bãi cát ấy con đường rộng lớn nhưng mờ mịt, không xác định được phương hướng

II. Soạn bài siêu ngắn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát

  Gợi lên một không gian khó khăn, nhọc nhằn, 

  Hình ảnh nhà thơ với giấc mộng danh lợi thôi thúc bước đi

  Con đường thực đi trên cát đã thành con đường theo danh lợi trong bài ca

Câu 2: Nhận thức về con đường danh lợi của Cao Bá Quát được thể hiện qua sáu câu thơ:

  Hai câu trên: sự chán nản của tác giả vì tự mình phải hành hạ thân xác mình trên con đường theo đuổi công danh

  Bốn câu tiếp theo: khái quát sâu sắc con đường danh lợi với sự cám dỗ ghê gớm của cái bả công danh đối với con người

Mẫu thuẫn trên con đường đi tìm lý tưởng của mình

  Tâm trạng bế tắc, băn khoăn, day dứt đến tột cùng của tác giả và khao khát cháy bỏng tìm ra con đường đúng cho mình.

  Con đường danh lợi rất khó khăn "tất cả", nhưng cũng phải theo vì hơi men của nó

Câu 3: Tâm trạng của lữ khách khi đi trên bãi cát:

• Sự chán nản ( 6 câu đầu), bế tắc ( 4 câu cuối).
• Sự vô nghĩa của chế độ khoa cử làm ông muốn thoát ra khỏi chúng.

Tầm tư tưởng của Cao Bá Quát:

• Nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ.
• Khi nhận thức ra con đường danh lợi khó khăn, tác giả như đặt ra cho mình một chọn lựa: phải thoát ra khỏi con đường danh lợi.
• Tuy tác giả chưa tìm ra cho mình một con đường nào khác, song cũng cho thấy ông không thể bước mãi trên bãi cát đầy khó khăn và vô vị đó.

Câu 4: Nhịp điệu bài thơ đối với việc diễn tả cảm xúc và suy tư:

  Những câu thơ năm chữ với nhịp 2/3 mô phỏng bước đi khó nhọc trên bãi cát

  Nhịp điệu thơ lúc nhanh, lúc chậm, lúc dàn trải, lúc dứt khoát.

Ý nghĩa: 

  Miêu tả bước đi của người đi trên bãi cát, đầy khó khăn, vất vả

  Thể hiện được tâm tư trĩu nặng suy tư của nhà thơ về con đường danh lợi mà nhà thơ đang đi

Câu 5: Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát