Bài 21: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng

A. Hoạt động khởi động

- Quan sát khối cơ thịt bò, thịt lơn và thịt gà (hình 21.1). Cho biết nhân xét của em về màu sắc của các khối cơ đó. Khi ăn, em có nhậ biết được sự khác nhau về mùi vị của thịt lợn, thịt bò, thịt gà không?

- Hãy cho biết sự thay đổi của lòng trắng trứng gà sau khi đun sôi (luộc) so với trước khi đun sôi. Theo em, tại sao có hiện tượng đó?

- Hãy nhớ lại cơ chế quá trình tổng hợp ARN và cho biết, phân tử ARN được tổng hợp từ gen có trình tự Nu như thế nào so với trình tự trên 2 mạch của gen (đoạn ADN) tương ứng?

B. Hoạt động hình thành kiến thức

I. Cấu trúc của protein

- Hãy quan sát hình 21.2 và cho biết đơn vị cấu tạo của protein là gì? Các đơn vị đó liên kết với nhau bằng liên kết hóa học nào?

- Hình 21.3, hãy cho biết các nguyên tố hóa học chủ yếu cấu tạo nên protein là gì?

- Hãy giải thích vì sao protein thuộc loại đại phân tử sinh học, có khối lượng phân tử lớn.

- Vì sao protein có tính đa dạng và đặc thù.

- Hãy quan sát hình 21.4 và cho biết, các bậc cấu trúc protein là gì?

II. Chức năng của protein

Hãy cho biết protein tham gia thực hiện các chức năng nào trong cơ thể.

III. Tổng hợp protein

- Quan sát hình 20.4 và cho biết quá trình tổng hợp protein diễn ra ở đâu. Tại bào quan nào của tế bào?

- Nếu số lượng Nu trên mARN mang thông tin quy định sự tổng hợp chuỗi axit amin gồm 1500 Nu thì chuỗi polipeptit được tổng hợp có bao nhiêu axit amin?

- Em hãy rút ra kết luận gì về mối quan hệ giữa mARN và protein?

IV. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng

- Hãy quan sát bảng 21 và hình 21.6, điền tên các quá trình được đánh số 1 và 2.

- Từ hình 21.6, hãy cho biết trình tự mARN được tổng hợp được quy định bởi trình tự nào? Tại sao?

- Trình tự axit amin của chuoix polipeptit được tổng hợp ở quá trình 2 được quy định bởi trình tự nào? Hãy giải thích.

- Quan sát hình 21.7, hãy cho biết vị trí xảy ra quá trình tổng hợp mARN và tổng hợp chuỗi aixt amin ở tế bào sinh vật nhân thực.

- Một số tính trạng ở sinh vật: có má lún - không có ám lún; mắt xanh - mắt nâu ở người; hạt trơn - hạt nhăn ở đậu Hà Lan do gen quy định thì các tính trạng này có di truyền được không?

C. Hoạt động luyện tập

Hãy lựa chọn đáp án đúng cho mỗi câu hỏi sau:

1. Tất cả các protein đều

A. là enzim.

B. gồm một hoặc nhiều chuỗi axit amin.

C. là các axit amin.

D. có cấu trúc bậc 4.

2. Cấu trúc bậc 3 của một protein

A. Là trình tự sắp xếp các axit amin trong chuỗi axit amin.

B. có dạng các chuỗi xoắn lò xo và dạng nếp gấp của một chuỗi aixt amin.

C. là dạng cuộn gập thành khối cầu theo không gian ba chiều của chuỗi axit amin.

D. là tương tác của một chuỗi axit amin này với một chuỗi axit amin khác.

3. Cấu trúc bậc 4 của protein

A. gồm có 4 tiểu phần, do đó được gọi là cấu trúc bậc 4.

B. không có liên quan đến chức năng của protein.

C. luôn luôn được cấu thành từ các chuỗi axit amin khác nhau.

D. có cấu trúc phụ thuộc vào các tiểu phần là các chuỗi axit amin.

4. Nguyên tắc nào trong quá trình tổng hợp ADN và tổng hợp chuỗi axit amin là yếu tố quyết định nhất đến mối liên hệ giữa gen và tính trạng?

5. Một đoạn mARN có trình tự nucleotit như sau:

AUGGAXGAUXGUXAXGAGXAA

a, Viết trình tự các Nu của gen quy định đoạn mARN đó.

b, Tính số axit amin được tổng hợp từ đoạn ARN nêu trên.

6. Cho trình tự đoạn gen (ADN) như sau:

mạch 1: ATG XGA AXX GAA XGT AGT TXX

mạch 2: TAX GXT TGG XTT GXA TXA AGG

a, Hãy viết trình tự Nu của ARN được tổng hợp từ mạch 2 của gen trên.

b, Hãy viết trình tự chuỗi axit amin được tổng hợp từ mARN đó.

D. Hoạt động vận dụng

1. Một protein có cấu trúc bậc 1 gồm 250 axit amin. Hỏi có bao nhiêu liên kết peptit giữa các axit amin trong cấu trúc bậc 1 của protein đó?

2. Có 20 axit amin khác nhau được tìm thấy trong các protein. Có bao nhiêu loại chuỗi chỉ có 3 loại axit amin liên kết với nhau? Có bao nhiêu loại chuỗi chỉ có 4 loại axit amin liên kết với nhau?

3. Hãy vẽ sơ đồ khái niệm để chỉ ra mối liên quan giữa các khái niệm sau: ADN, gen, tổng hợp ARN, mARN, tổng hợp protein, cặp NST tương đồng, cặp gen tương ứng, chuỗi axit amin, tính trạng.

4. Tại sao các tính trạng ở sinh vật do gen quy định thì có thể di truyền được qua các thế hệ?

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

1. Một chuỗi gồm 5 axit amin bị tách thành các phân đoạn nhỏ hơn và người ta đã xác định được trình tự của một số phân đoạn, bao gồm: his- gly - ser, ala - his và ala-ala (trong đó his, gly, ser và ala là 3 chữ cái đầu trong tên của mỗi axit amin tương ứng). Hãy xác định trình tự của chuỗi axit amin ban đầu.

2. Có ý kiến cho rằng, quá trình tổng hợp protein cũng tuân theo nguyên tắc bổ sung. Điều này là đúng hay sai? tại sao?

3. Dựa vào mối quan hệ: Gen - ARN - protein, Hãy phát biểu lại định nghĩa gen.