Soạn bài Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

a) Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ tiệt nhiên, định phận tại thiên thư, hành khan thủ bại thư:

+ "tiệt nhiên" (rõ ràng, dứt khoát không thể khác)

+ "định phận tại thiên thư" (định phận tại sách trời)

+ "hành khan thủ bại hư" (chắc chắn sẽ nhận lấy thất bại)

b) Đánh dấu phần thuyết minh nhằm giúp người đọc hiểu rõ trong 2290m chiều dài của câu có tính cả phần cầu dẫn.

c)

- Đánh dấu phần bổ sung thêm:người viết (người nói)

- Bổ sung ý nghĩa giải thích:phương tiện ngôn ngữ (từ, câu,…).

a) Đánh dấu (báo trước) phần giải thích cho ý: họ thách nặng quá.

b) Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại (của Dế Choắt nói với Dế Mèn) và phần thuyết minh nội dung mà Dế Choắt khuyên Dế Mèn.

c) Đánh dấu (báo trước) phần thuyết minh cho ý: đủ màu là những màu nào.

Sau từ "rằng" có thể sử dụng hoặc bỏ dấu hai chấm

+ Khi sử dụng: dấu hai chấm sẽ dẫn ra lời nói trực tiếp, hoặc gián tiếp với mục đích nhấn mạnh, trình bày thông tin.

+ Khi không sử dụng: phần đứng sau không được nhấn mạnh nữa.

- Được. Khi thấy như vậy nghĩa của câu cơ bản không thay đổi,nhưng người viết coi phần trong dấu ngoặc đơn chỉ có tác dụng kèm thêm chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản của câu như khi phần này đặt sau dấu hai chấm.

- Nếu viết lại "Phong Nha gồm: Động khô và Động nước" thì không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, vì trong câu này vế “Động khô và Động nước" không thế coi là thuộc phần chú thích.

Lưu ý:Chỉ trong những trường hợp bỏ phần do dấu hai chấm đánh dấu mà phần còn lại vẫn có sự hoàn chỉnh về nghĩa thì dấu hai chấm mới có thể được thay bằng ngoặc đơn.

- Sai, vì dấu ngoặc đơn cũng như dấu ngoặc kép bao giờ cũng được dùng thành cặp. Giáo viên yêu cầu học sinh sửa: đặt thêm một dấu ngoặc đơn.

- Phần được đánh dấu bằng ngoặc đơn không phải là bộ phận của câu. Bài tập này nhằm lưu ý học sinh phần chú thích có thể là bộ phận của câu, nhưng cũng có thể là một hoặc nhiều câu.

Văn bảnBài toán dân số(Theo Thái An, Báo Giáo dục & Thời đại Chủ nhật) đề ra vấn đề cấp thiết của việc hạn chế sự gia tăng dân số nếu con người còn muốn "tồn tại". Từ câu chuyện bài toán cổ, tác giả đưa người đọc tới việc suy nghĩ, tư duy, liên tưởng tới tình hình phát triển, gia tăng dân số đáng lo ngại của thế giới. Đặc biệt tình trạng gia tăng dân số quá mức xảy ra nhiều ở các nước chậm phát triển kéo theo sự thụt lùi về kinh tế và những vấn đề an sinh. Vì vậy cần có giải pháp hợp lý cho: Bài toán dân số.

Bài tập 1: Công dụng của dấu ngoặc đơn:

a. Giải thích ý nghĩa các cụm từ tiếng Hán, Dấu ngoặc đơn đánh dấu phần chú thích, có mục đích giải thích.

b. Dấu ngoặc đơn đánh dấu phần chú thích, mục đích thuyết minh.

c. Vị trí thứ nhất, dấu ngoặc đơn đánh dấu phần bổ sung (theo quan hệ lựa chọn). Vị trí thứ hai, dấu ngoặc đơn đánh dấu phần thuyết minh để bổ sung và giải thích, làm rõ những phương tiện ngôn ngữ ở đây là gì.

II. Soạn bài siêu ngắn: Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

a. Dấu hai chấm: đánh dấu thuyết minh cho một phần trước đoạn 

b. Dấu hai chấm: đánh dấu lời dẫn trực tiếp, và phần thuyết minh nội dung mà Dế Choắt khuyên Dế Mèn.

c. Dấu hai chấm: đánh dấu phần thuyết minh cho phần trước đó. 

Bài tập 3: Có thể bỏ dấu hai chấm trong đoạn văn mà ý nghĩa cơ bản của đoạn văn vẫn không thay đổi. Tuy nhiên, thêm dấu hai chấm vào thì nội dung ở phần sau được nhấn mạnh hơn.

• Dấu hai chấm đánh dấu phần giải thích cho phần trước đó, Tiếng Việt một thứ tiếng đẹp, thứ tiếng hay.

Bài tập 4: 

• Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn được => nghĩa của câu cơ bản không thay đổi nhưng nếu người viết đặt trong dấu ngoặc đơn thì phần trong dấu ngoặc đơn chỉ có tác dụng kèm thêm chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản của câu.
• Nếu viết lại là Phong Nha gồm: Động Khô và Động Nước thì không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. Bởi vế Động Khô và Động Nước không thuộc phần chú thích, phần nằm ngoài dấu ngoặc đơn không còn là một câu trọn vẹn.

Bài tập 5: 

• Bạn đó đã chép lại dấu ngoặc đơn sai. Vì dấu ngoặc đơn bao giờ cũng được dùng thành cặp.
• Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là một bộ phận của câu, đó là phần chú thích

Bài tập 6: Viết một đoạn văn ngắn

Bài viết tham khảo

Dân số thế giới phát triển nhanh chóng (đặc biệt gia tăng nhanh ở các quốc gia đag phát triển) đã gây ra nhiều hậu quả mà nhân loại đang phải đối mặt: thiếu lương thực, thiếu việc làm, tỉ lệ nghèo đói tăng cao, bệnh dịch bùng phát… Nếu con người không nhanh chóng kiểm soát tỉ lệ sinh thì chẳng bao lâu nữa (theo tác giả Thái An trong bài Bài toán dân số): "… mỗi con người trên trái đất này chỉ còn diện tích một hạt thóc". Và hạn chế gia tăng dân số là con đường tồn tại của chính loài người.

a. Dùng để đánh dấu, giải thích: làm rõ từ “họ” ngụ ý chỉ ai.

b. Dùng để đánh dấu phần thuyết minh: về một loài động vật mà tên của nó dùng để gọi tên một con kênh.

c. Dùng để đánh dấu phần bổ sung thêm: năm sinh, năm mất của nhà thơ và Miên Châu thuộc tỉnh Tứ Xuyên.

- Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn ý nghĩa không đổi vì đó là thông tin phụ.

a. Đánh dấu (báo trước) lời thoại.

b. Đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp.

c. Đánh dấu (báo trước) phần giải thích: lý do thay đổi cảm giác của tác giả trong ngày đầu tiên đi học.

Câu 1 (trang 135 Ngữ Văn 8 Tập 1)

Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn:

a. Đánh dấu phần giải thích ý nghĩa của các cụm từ:

- Tiệt nhiên

- Định phận tại thiên thư

- Hành khan thủ bại hư

b. Đánh dấu phần thuyết minh

c. Đánh dấu phần bổ sung (1); đánh dấu phần thuyết minh (2)

Câu 2 (trang 136 Ngữ Văn 8 Tập 1)

a. Đánh dấu (báo trước) phần giải thích: họ thách nặng quá.

b. Đánh dấu (báo trước) lời đối thoại của Dế Choắt đối với Dế Mèn và phần thuyết minh: nội dung Dế Choắt khuyên Dế Mèn.

c. Đánh dấu (báo trước) phần thuyết minh: các màu khác

Câu 3 (trang 136 Ngữ Văn 8 Tập 1)

- Có thể bỏ được dấu hai chấm vì nó không ảnh hưởng đến nội dung của cả đoạn

- Dấu hai chấm nhấn mạnh cho vế sau, nếu bỏ dấu hai chấm đi thì vế sau không còn được nhấn mạnh nữa.

Câu 4 (trang 136 Ngữ Văn 8 Tập 1)

Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. Nếu thay thì bộ phận trong dấu ngoặc đơn chỉ mang ý nghĩa giải thích đi kèm.

Nếu viết lại: “Phong Nha gồm: Động Khô và Động nước” thì không thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, vì thế Động Khô và Động Nước không thể xem là phần chú thích.

Câu 5 (trang 136 Ngữ Văn 8 Tập 1)

- Chép lại dấu ngoặc đơn: sai vì dấu ngoặc đơn dùng thành cặp

- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là một bộ phận của câu.

Câu 6 (trang 136 Ngữ Văn 8 Tập 1)

Dân số gia tăng dẫn đến nhiều hệ lụy đáng chú ý trong xã hội: trình độ văn hóa bị giảm sút, đất nước chậm phát triển, kinh tế trì trệ, phúc lợi xã hội thấp… Vì vậy, mỗi cá nhân, mỗi gia đình đều phải góp sức mình vào công cuộc hạn chế gia tăng dân số. Nếu dân số của một đất nước ổn định (tỉ lệ gia tăng thấp) thì đất nước đó sẽ phát triển, thì chắc chắn đời sống nhân dân của nước đó sẽ hơn rất nhiều so với các quốc gia khác.