Soạn bài: Nghĩa tường minh và hàm ý
Nghĩa tường minh và hàm ý trong việc trao đổi thông tin
Trong việc trao đổi thông tin, chúng ta thường gặp hai loại nghĩa, đó là nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý. Để hiểu rõ hơn về hai khái niệm này, chúng ta hãy xem xét một đoạn trích sau:
"Trời ơi, chỉ còn có năm phút!"
Trong câu trên, anh thanh niên không chỉ muốn thông báo rằng thời gian chỉ còn năm phút mà còn chứa ẩn ý về sự tiếc rẻ. Giong nói của anh lúc này vừa lo lắng vừa đầy tình cảm. Anh không nói thẳng với người khác vì nguyên nhân có thể do ngại ngùng, tế nhị hoặc muốn diễn đạt tình cảm một cách gián tiếp.
Một ví dụ khác là câu nói thứ hai của anh thanh niên: "Ô! Cô còn quên chiếc mũi xoa đây này!". Câu này không chứa ẩn ý gì đặc biệt, chỉ đơn thuần là thông báo một việc cụ thể.
Với hai loại nghĩa này, chúng ta cần nhạy bén trong việc hiểu và truyền đạt thông điệp đúng đắn, tránh hiểu lầm hoặc gây nhầm lẫn cho người nghe.
Bài tập và hướng dẫn giải
Luyện tập
Bài tập 1: trang 75 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9
a) Câu nào cho thấy anh họa sĩ chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp e nhận ra điều ấy.
b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độc của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy thể hiện điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?
Câu 2: trang 75 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 1
Hãy cho biết hàm ý của những câu dưới đây:
Câu 3: trang 75 Ngữ văn lớp 9 tập 2
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và trả lời câu:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Câu 4: trang 76 sách giáo khoa (SGK) Nghữ văn lớp 9 tập 2
Trong các đoạn trích (từ truyện ngắn Làng của Kim Lân) dưới đây, những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý hay không? Vì sao?
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: " Nghĩa tường minh và hàm ý". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn lớp 9 tập 2.