Nghĩa tường minh và hàm ý( tiếp theo)
Phân Tích Hàm Ý Trong Đoạn Trích "Tắt Đèn" của Ngô Tất Tố
Trong đoạn trích "Tắt đèn", chị Dậu đã sử dụng hàm ý để truyền đạt thông điệp với con cái. Cụ thể, chị Dậu nói rằng "Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi" để ám chỉ rằng sau bữa ăn đó, chị sẽ bán con. Chị Dậu không dám nói trực tiếp với con vì bán con là một điều đau lòng.
Trong câu nói "Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài", hàm ý của chị Dậu rõ ràng hơn, ám chỉ việc chị đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. Chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy vì con cái không hiểu hết ý của mẹ. Cho đến khi cái Tí nghe mẹ nói và đưa ra biểu hiện sự giãy nảy và khóc, chị mới biết con đã hiểu hàm ý của mình.
Trong đoạn trích này, việc sử dụng hàm ý giúp tạo ra sự phức tạp, sâu sắc trong tình huống và thể hiện rõ sự đau đớn, tương tác giữa người mẹ và con cái. Sự biểu hiện của các nhân vật thông qua cử chỉ, cách diễn đạt cũng góp phần làm nổi bật sự phức tạp của tình huống.
Bài tập và hướng dẫn giải
Câu 1: trang 91 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 2
Người nói người nghe những câu in đậm đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu nói ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?
Câu 2: trang 92 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 2
Hàm ý của câu in đậm dưới đâu là gì? Vì sao em bé không nói thẳng mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công hay không? Vì sao?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi chắt nước giùm cái! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
- Cháu phải gọi là:" Ba chắt nước giùm con", phải nói như vậy.
Nó không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
-Cơm sôi rồi nhão bây giờ!
Anh Sáu vẫn ngòi im (...)
Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà
Câu 3: trang 92 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 2
Hãy điền vào lần lượt lời của B trong đoạn hội thoại sau một câu có hàm ý từ chối:
Câu 4: trang 92 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 2
Tìm những hàm ý của Lỗ Tần qua viêc ông so sánh " hi vọng" với con đường trong các câu nói sau:
Câu 5: trang 93 sách giáo khoa (SGK) Ngữ văn lớp 9 tập 2
Tìm những câu mang ý nghĩa mời mọc hoặc từ chối trong đoạn đối thoại giữa em bé với những người trên mấy và sóng( trong bài thơ Mây và sóng của Ta- go). Hãy viết theo mỗi đoạn văn một câu hỏi mang nghĩa mời mọc rõ hơn.
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: "Nghĩa tường minh và hàm ý( tiếp theo)". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn lớp 9 tập 2.