Soạn bài Huyện đường
Cách bài trí nơi huyện đường và lưu ý cách tự giới thiệu của nhân vật trong tuồng
Trong tiểu thuyết Huyện đường, việc bài trí nơi huyện đường được miêu tả một cách tỉ mỉ và chi tiết. Trên tường chính giữa, có một bức hoành phi đề hai chữ “huyện đường” đặt lớn, hai bên là hai câu đối thể hiện sự trang trọng. Bên cạnh câu đối là cửa vào nhà trong, tạo ra sự mở cửa rộng lớn. Bàn giấy của tri huyện đặt ở chính giữa, trên đó có ống bút, nghiên mực, điếu bình, tượng trưng cho quyền lực và tri thức. Bàn của đề lại cũng có nghiên bút và một chồng đơn từ, cho thấy sự chuẩn bị sẵn sàng cho công việc trọng đại.
Trong tuồng, nhân vật thường tự giới thiệu chức vụ, vị trí và đặc điểm của mình một cách kiêng kỵ, thị uy. Nhân vật thường tỏ ra khoa trương, trọng trọng khi nói về bản thân, tạo ra ấn tượng mạnh với đối tác và khán giả. Cách giới thiệu này giúp thể hiện sự tự tin, quyết đoán và quyền lực của nhân vật trong vở tuồng.
Sự hể hả và hoạt động “ăn ý” giữa các nhân vật
Trong Huyện đường, tri huyện thể hiện sự hể hả, trắng trợn khi tự “thưởng thức” mưu mô của mình. Anh ta tỏ ra tự tin và vẻ ngoài lịch lãm, nhưng thực chất là một người thực dụng và tham lam. Khi tri huyện đề xuất xử cả Sò, Nghêu và Ốc để lấy tiền, đề lại một cách thông minh đề xuất phải xử cả Sò và Hến, bày tỏ sự thông minh và mưu mô của mình trong cuộc chơi quyền lực.
Trong các tình huống “ăn ý” giữa các nhân vật, hành động này thể hiện sự tham lam, tài năng và tính tình cạnh tranh trong xã hội. Những cuộc đàm phán, thương lượng, đánh lừa là những yếu tố tạo nên tâm lý và xung đột giữa các nhân vật, hấp dẫn người đọc theo dõi diễn biến của câu chuyện.
Bài tập và hướng dẫn giải
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu 1: Tóm tắt các sự việc trong đoạn trích.
Câu 2: Liệt kê những lời thoại cho thấy sự tương đồng về bản chất, thủ đoạn giữa các nhân vật ở huyện đường, từ tri huyện đến đề lại và lính lệ.
Câu 3: Đoạn trích cho thấy tri huyện và đề lại không cần phải giữ ý với nhau. Vì sao vậy? Phân tích sự hô ứng nhịp nhàng trong lời thoại giữa hai nhân vật.
Câu 4: Qua theo dõi cảnh tuồng Huyện đường, bạn hiểu như thế nào về thái độ và cách nhìn nhận của người dân xưa đối với chốn “cửa quan”?
Câu 5: Lời tự giới thiệu (qua hình thức nói lối) của nhân vật tri huyện đã giúp người xem, người đọc hiểu được điều gì về con người ông ta? Hãy so sánh lời tự giới thiệu đó của một nhân vật cụ thể trong tuồng với những lời tự giới thiệu thường gặp trong đời sống để rút ra nhận xét cần thiết.
Câu 6: Nếu được tham gia dựng lại cảnh Huyện đường trên sân khấu, bạn sẽ lưu ý điều gì về diễn xuất của diễn viên? Vì sao?
KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT
Viết đoạn văn ngắn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ về tiếng cười châm biếm của tác giả dân gian thể hiện qua đoạn trích.
PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG
Câu 1. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản Huyện đường?
Câu 2. Nội dung chính của văn bản Huyện đường?
Câu hỏi 3: Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm, bố cục bài Huyện đường
Câu hỏi 4. Phân tích Huyện đường
Câu hỏi 5. Lập bảng so sánh hai nhân vật tri huyện và để lại theo các tiêu chí: chức phận, tính cách, hành động. Những điều gì rút ra từ bảng so sánh trên có thể giúp bạn hiểu sâu thêm nội dung của cảnh tuồng Huyện đường?
Câu hỏi 6. Tri huyện tự nhận mình là kẻ “Sự lí thường phân ẩu/ Được thua tự đồng tiền”. Việc làm nào của y (thể hiện qua lời thoại) cho thấy lời tự nhận đã nêu là hoàn toàn chính xác.
Câu hỏi 7. Phân tích ý vị châm biếm toát ra từ lời thoại: “Quan chức nghĩ nên thú vị/ Vào ra cũng phải chuyên cần”
Câu hỏi 8. Giải thích nghĩa của câu: "Nắm đứa có tóc ai nắm kẻ trọc đầu”. Theo bạn, triết lí sống chứa đựng trong câu này cho thấy điều gì về mối quan hệ quan – dân trong xã hội xưa?
Câu hỏi 9. Những thể thơ nào đã được tác giả sử dụng để xây dựng hệ thống lời thoại trong cảnh tuồng này? Ý nghĩa của sự lựa chọn đó là gì?
Câu hỏi 10. Nêu đặc điểm lời thoại của nhân vật trên sân khấu qua toàn bộ những câu đối đáp trong cảnh tuồng. Theo bạn, vì sao lời thoại trên sân khấu lại có đặc điểm như vậy?