[Cánh Diều] Soạn văn lớp 6 bài: Đêm nay Bác không ngủ
Hướng dẫn học bài "Đêm nay Bác không ngủ"
Trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 6 tập 2 "Cánh Diều", bài học "Đêm nay Bác không ngủ" là một trong những bài học quan trọng. Bài học này giúp các em học sinh hiểu về tình cảm của bác Hồ và những suy tư, lo lắng của ông trong cuộc sống hàng ngày.
Để nắm vững bài học này, học sinh cần đọc kỹ và hiểu rõ nội dung của bài. Bác Hồ không ngủ vì ông lo lắng cho đất nước, cho nhân dân, lo lắng về tương lai của đất nước. Các em cần lắng nghe và suy ngẫm về những suy tư, tâm trạng của bác Hồ để hiểu rõ hơn về tình cảm và trách nhiệm của một người lãnh đạo.
Bên cạnh đó, học sinh cũng cần phân tích các từ ngữ, cấu trúc câu để hiểu rõ ý nghĩa của bài. Tìm hiểu về ngữ cảnh, tác giả viết bài để hiểu sâu hơn về bài học. Cuối cùng, học sinh cần tự tư duy, suy nghĩ và viết lại ý kiến cá nhân về tác phẩm để phát triển khả năng phê phán, phân tích văn học.
Với sự hướng dẫn cụ thể và chi tiết, hi vọng các em học sinh sẽ học bài hiệu quả và nắm vững kiến thức văn học từ bài học "Đêm nay Bác không ngủ".
Bài tập và hướng dẫn giải
1. Chuẩn bị
- Xem lại phần kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản
- Khi đọc văn bản thơ có yếu tố tự sự, miêu tả, các em cần chú ý:
+ Đọc kĩ văn bản thơ và xác định câu chuyện được kể trong bài thơ
+ Nhận biết những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy.
+ Chỉ ra một số nét đặc sắc về hình thức, tình cảm của em sau khi học
Đọc trước bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, tìm hiểu thêm về tác giả Minh Huệ.
2. Đọc hiểu
* Câu hỏi giữa bài
- Chỉ ra tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai
- Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11.
- Chú ý tác dụng của dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23,25 và việc tạo yếu tố tự sự.
- Các từ " đinh ninh", " phăng phắc" giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như thế nào?
- Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của ai?
- Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối
* Câu hỏi cuối bài:
1. Bài thơ có những nhân vật nào? Tìm các chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật. Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng)
2. Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công. Chi tiết nào gây ấn tượng nhất cho em
3. Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ ( từ dòng 1-dòng 44). Chi tiết nào đem lại cho em nhiều cảm xúc nhất?
4. Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại mấy lần trong bài thơ? Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?
5. Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản và nêu tác dụng qua một ví dụ cụ thể.
6. Đoạn trích sau là toàn bộ câu chuyện mà Minh Huệ được nghe kế lại về Bác. Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu bên dưới:
“Một đêm, Bác Hồ ghé vào một lán bộ đội giữa rừng. Một đội viên tỉnh giấc thấy có một cụ già Nùng đang tiếp củi vào bếp lửa giữa lán. Bóng ông cụ và ánh lửa như đang toả sáng, xua đi bóng tối và cái lạnh lẽo của núi rừng. Anh trùm kín thêm áo trấn thủ lên đầu định ngủ tiếp nhưng linh tính mách bảo anh một điều gì đó. Anh ló đầu ra, căng mắt quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh vùng dậy sung sướng định reo lên nhưng không hiểu sao, anh chỉ lại run run khẽ thốt:
- Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác đi ngủ...
Bác cười hiển, đầm ấm:
- Được, cháu cứ ngủ ngon, Bác sẽ đi ngủ.
Vâng lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm sao có thể ngủ được khi được gặp Bác Hồ và Bác Hồ còn thức. Thế là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ kẻo trời sắp sáng. Bác lại âu yếm bảo: “Cháu cứ việc ngủ ngon, ngày mai đi đánh giặc. Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh còn nhiều bộ đội và dân công ngủ ngoài rừng.”...”.
(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)
Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.