[Cánh Diều] Bài 2: Các yếu tố cơ bản của bản đồ
Các yếu tố cơ bản của bản đồ
Bản đồ là một hình vẽ thu nhỏ và chính xác của một khu vực hoặc toàn bộ bề mặt Trái đất. Trong thời đại hiện đại, bản đồ đã trở thành một phương tiện phổ biến được sử dụng trong nhiều lĩnh vực cuộc sống hàng ngày, từ điều hành công việc của các công ty đến quản lý xã hội của các quốc gia. Khác với tranh vẽ và ảnh chụp, bản đồ có những yếu tố cơ bản sau:
1. Hệ tọa độ: Hệ tọa độ trên bản đồ giúp xác định vị trí chính xác của các địa điểm trên bản đồ. Bằng cách sử dụng các dòng kinh và vĩ độ, người ta có thể xác định được tọa độ của một điểm cụ thể trên bản đồ.
2. Thước đo tỷ lệ: Thước đo tỷ lệ trên bản đồ cho biết mối quan hệ giữa khoảng cách trên bản đồ và thực tế trên thế giới. Ví dụ, một đơn vị trên bản đồ có thể tương đương với 1000 đơn vị thực tế.
3. Biểu đồ hướng: Biểu đồ hướng trên bản đồ cho biết hướng đúng của các địa điểm. Thông qua biểu đồ hướng, người sử dụng bản đồ có thể xác định được hướng Bắc, Nam, Đông, Tây của một vị trí cụ thể.
4. Chú giải: Chú giải trên bản đồ giúp hiểu rõ ý nghĩa của các ký hiệu, biểu tượng được sử dụng trên bản đồ. Nhờ chú giải, người đọc có thể hiểu được thông tin mà bản đồ muốn truyền tải.
5. Tên và biểu tượng: Tên và biểu tượng của các đối tượng trên bản đồ cho biết thông tin về các địa danh, biên giới, sông, hồ, núi, thành phố, làng mạc,...
6. Mã màu: Mã màu được sử dụng trên bản đồ để phân biệt các loại đối tượng và địa danh khác nhau, giúp người sử dụng dễ dàng nhận biết và hiểu thông tin trên bản đồ.
Với những yếu tố cơ bản trên, bản đồ trở thành một công cụ hữu ích giúp con người hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh và quản lý thông tin địa lý hiệu quả.
Bài tập và hướng dẫn giải
Một số lưới kinh vĩ tuyến của bản đồ thế giới
? Quan sát hình 2.2 và hình 2.3, hãy nhận xét về diện tích đảo Grin-len so với lục địa Nam Mỹ.
Kí hiệu bản đồ và chú giải bản đồ
- Quan sát hình 2.6A và hình 2.6B, hãy cho biết yếu tố địa hình được thể hiện trên bảng chú giải nào.
- Quan sát hình 2.7, hãy cho biết trên hình đã sử dụng các loại kí hiệu nào và các dạng kí hiệu nào, lấy ví dụ.
Tỉ lệ bản đồ
- Quan sát hình 2.8 hãy cho biết có bao nhiêu cách để thể hiện tỉ lệ bản đồ. Đó là những cách nào?
- Dựa vào hình 2.9, hãy tính khoảng cách từ Bạc Liêu đến Sóc Trăng.
Phương hướng trên bản đồ
Quan sát hình 2.12 và hình 2.13, hãy cho biết các hướng của OA, OB, OC và OD có trong mỗi hình.
Phần luyện tập và vận dụng
Câu 1: Để thể hiện toàn bộ Trái Đất thì giữa quả địa cầu và bản đồ, phương tiện nào thể hiện đúng hơn?
Câu 2: Dựa vào các tỉ lệ sau: 1 : 100 000 và 1 : 9 000 000, hãy cho biết 1cm trên bản đồ ứng với bao nhiêu km trên thực địa ở mỗi tỉ lệ.
Câu 3: Quan sát hình 2.2 và hình 2.3, hãy cho biết hình nào có độ chính xác hơn khi thể hiện toàn bộ bề mặt Trái Đất lên bản đồ
Câu 4: Khoảng cách thực tế từ Hà Nội đến Hải Phòng là khoảng 120km. Trên một bản đồ hành chính Việt Nam, khoảng cách giữa hai thành phố đo được 10 cm. Vậy bản đồ có tỉ lên bao nhiêu?